یونی سواپ (Uniswap) یکی از صرافی‌های غیرمتمرکز پیشرو در حوزه رمزارز است که بر روی بلاک‌چین اتریوم (ETH) فعالیت می‌کند. اکثر معاملات رمزارزها در صرافی‌های متمرکز مثل کوین‌بیس (Coinbase) و بایننس (Binance) انجام می‌شود. این‌گونه پلتفرم‌ها تنها تحت نظارت و مدیریت یک نهاد (شرکتی که صرافی را راه‌اندازی می‌کند) بوده و کاربران را ملزم می‌کنند تا دارایی‌های خود را تحت کنترل آنان قرار داده و از سیستم دفتر سفارشات (Order book) سنتی برای انجام معاملات استفاده می‌کنند.
در معاملات مبتنی بر دفتر سفارشات، سفارش‌های خرید و فروش همراه با حجم کل هر سفارش در یک لیست نمایش داده می‌شوند. به حجم سفارشات باز خرید و فروش برای یک دارایی اصطلاحاً عمق بازار (Market Depth) اطلاق می‌شود. زمانی یک معامله در این سیستم با موفقیت انجام می‌شود که یک سفارش خرید با یک سفارش فروش در سمت دیگر دفتر سفارشات با حجم و قیمت مشابه مطابقت یابد.
مثلا اگر قصد فروش یک بیت‌کوین (BTC) با قیمت 33 هزار دلار را در یک صرافی متمرکز دارید، باید منتظر بمانید تا خریداری که قصد خرید چنین مقداری از بیت‌کوین یا حتی مقداری بیشتری را با همان قیمت دارد در طرف دیگر دفتر سفارشات ظاهر شود.
مهمترین مشکل این سیستم نقدشوندگی است، که در این‌جا به عمق و تعداد سفارشاتی که در هر لحظه در دفتر سفارشات وجود دارند اطلاق می‌شود. درصورتی که نقدشوندگی پایین باشد، همه معامله‌گران در آن واحد قادر به انجام سفارشات خرید یا فروش خود نخواهند بود. نقدشوندگی را می‌توان به نحو دیگری تعبیر کرد: فرض کنید که در یک بازاری صاحب مغازه هستید. در صورتی که بازار مملوء از خریداران و مغازه‌دارانی باشد که درحال خرید و فروش کالاهای خود هستند، در این صورت چنین بازاری را پررونق و اصطلاحاً دارای نقدشوندگی بالا می‌دانیم. اما اگر بازار خلوت باشد و خرید و فروش کمی در آن صورت بگیرد، اصطلاحاً آن را یک بازار راکد و با نقدشوندگی پایین می‌شناسیم.
یونی سواپ چیست؟
یونی سواپ یک نوع صرافی کاملاً متفاوت و غیرمتمرکز است، یعنی مالکیت و مدیریت آن توسط یک شخص یا نهاد نیست، و از یک مدل معاملاتی نسبتاً جدید به نام پروتکل نقدشوندگی مکانیزه استفاده می‌کند. پلتفرم یونی سواپ در سال 2018 بر روی بلاک‌چین اتریوم، دومین پروژه بزرگ رمزارز در دنیا به لحاظ ارزش بازار، ایجاد گردید که باعث سازگاری این پلتفرم با تمامی توکن‌های ERC-20 و زیرساخت‌هایی مثل خدمات کیف پول از جمله متامسک (Metamask) و مای‌اتر‌والت (MyEtherWallet) شده است.
علاوه‌براین، یونی سواپ کاملاً متن باز (open source) بوده و امکان کپی کردن کد آن برای ایجاد یک صرافی غیرمتمرکز دیگر برای همه وجود دارد. همچنین این صرافی به کاربران خود این امکان را می‌دهد تا به صورت رایگان توکن‌های خود را در این صرافی لیست نمایند. صرافی‌های متمرکز عادی در این خصوص رایگان نبوده و کارمزدهای بسیار زیادی را بابت لیست کردن کوین‌ها از کاربران دریافت می‌کنند. بنابراین این موضوع خود به تنهایی یک تفاوت مهم بین این صرافی و دیگر صرافی‌ها محسوب می‌شود. از آنجا که یونی سواپ یک صرافی غیرمتمرکز (DEX) است، بنابراین بر خلاف صرافی‌های متمرکز که کاربران مجبورند تا مدیریت کلید خصوصی خود را به صرافی بسپارند تا سفارشات بجای بلاک‌چین بر روی یک دیتابیس داخلی ثبت شود که بسیار زمان‌بر و هزینه‌بر است، در این صرافی خود کاربران مدیریت دارایی‌هایشان را برعهده دارند. بنابراین چنانچه صرافی مورد هک قرار بگیرد، ریسکی درخصوص از دست دادن دارایی‌ها برای کاربران وجود نخواهد داشت.
براساس آخرین آمار، یونی سواپ چهارمین پلتفرم بزرگ دیفای (DeFi) بوده و بیش از 3 میلیارد دلار دارایی رمزارز بر روی پروتکل آن نگهداری می‌شود.
عملکرد یونی سواپ چگونه است؟
این صرافی بر روی دو قرارداد هوشمند کار می‌کند: یک قرارداد تبادل (Exchange) و یک قرارداد کارخانه (Factory). این‌ها نوعی برنامه کامپیوتری خودکار هستند که برای اجرای توابع خاص در هنگام برقراری شرایط خاص طراحی شده‌اند. در صرافی یونی سواپ، از قرارداد هوشمند کارخانه برای اضافه کردن توکن‌های جدید به پلتفرم استفاده می‌شود. همچنین قرارداد تبادل نیز امکان مبادله یا معامله توکن‌ها را فراهم می‌سازد.
در نسخه 2 پلتفرم یونی سواپ امکان معامله انواع توکن‌های مبتنی بر ERC20 با یکدیگر وجود دارد.
پروتکل نقدشوندگی مکانیزه
صرافی یونی سواپ مشکل نقدشوندگی در صرافی‌های متمرکز که در ابتدای مقاله به آن اشاره شد را از طریق یک پروتکل نقدشوندگی مکانیزه حل کرده است. نحوه کار این پروتکل به این صورت است که از طریق محرک‌های مالی، معامله‌گران را به انجام معامله در صرافی تشویق کرده تا نقش تامین‌کننده نقدشوندگی (LP) را ایفا کنند. کاربران یونی سواپ با انتقال وجوه خود به صرافی، یک استخر نقدشوندگی ایجاد می‌کنند که تمامی معاملات صرافی با پشتوانه آن انجام می‌گیرد. هر توکنی که در این صرافی لیست می‌شود یک استخر مجزا دارد که کاربران می‌توانند در تامین نقدشوندگی آن مشارکت کنند. همچنین قیمت هر توکن از طریق یک الگوریتم ریاضی که توسط کامپیوتر اجرا می‌شود تعیین می‌گردد که در ادامه در رابطه با آن بیشتر توضیح خواهیم داد.
با وجود چنین سیستمی، دیگر خریداران و فروشندگان نیاز به انتظار برای طرف دیگر معامله نخواهند بود. بلکه می‌توانند هر معامله‌ای را در قیمت مد نظر خود به صورت آنی انجام دهند، البته مادامی که نقدشوندگی کافی در استخر مربوط وجود داشته باشد.
تامین‌کنندگان نقدشوندگی در ازای واریز وجه به استخرها، یک توکن دریافت می‌کنند که نشان دهنده مبلغ استیک شده آنان در استخر است. مثلا اگر شما 10 هزار دلار را به استخری که سرمایه کل آن 100 هزار دلار است واریز کنید، یک توکن به ارزش 10 درصد از دارایی آن استخر دریافت خواهید کرد. شما می‌توانید از این توکن برای پرداخت بخشی از کارمزد معاملات استفاده کنید. یونی سواپ از کاربران خود 0.30 درصد کارمزد ثابت برای هر معامله دریافت کرده و سپس به طور خودکار این کارمزدها را به یک حساب اندوخته نقدشوندگی واریز می‌کند.
هر زمان که یک تامین‌کننده نقدشوندگی تصمیم به برداشت سرمایه خود از استخر داشته باشد، متناسب با مبلغی که قبلاً استیک کرده از این حساب اندوخته به او پرداخت خواهد شد و سپس توکنی که قبلاً دریافت کرده بود از بین خواهد رفت.
پس از ارتقا نسخه دوم پلتفرم یونی سواپ، کارمزد پروتکل جدیدی برای آن تعریف شد که امکان فعال و غیرفعال کردن آن از طریق رای‌گیری یک انجمن وجود داشته و اساساً 0.05 درصد از هر کارمزد 0.30 درصدی هر معامله به یک صندوق ذخیره برای هزینه در اقدامات توسعه‌ای آینده منتقل می‌شود. درحال حاضر این گزینه کارمزد غیرفعال است، با این حال چنانچه این ویژگی فعال شود، بدین معنی خواهد بود که تامین‌کنندگان نقدشوندگی 0.25 درصد از کارمزدهای معاملات استخر را دریافت خواهند کرد.
قیمت توکن چگونه تعیین می‌شود؟
یکی دیگر از مولفه‌های مهم این سیستم، نحوه قیمت‌گذاری هر توکن است. برخلاف سیستم دفتر سفارشات که قیمت هر دارایی بواسطه بالاترین قیمت خرید و پایین‌ترین قیمت فروش تعیین می‌شود، صرافی یونی سواپ از سیستم بازار گردانی مکانیزه استفاده می‌کند. این روش جایگزین برای تعیین قیمت یک دارایی بر اساس عرضه و تقاضا از یک معادله ریاضی قدیمی استفاده می‌کند. نحوه کار این سیستم از طریق افزایش یا کاهش قیمت یک کوین بر اساس نسبت تعداد کوین‌های موجود در یک استخر است.
نکته مهمی که می‌توان به آن اشاره کرد این است که هر زمان که شخصی یک نوع توکن ERC-20 جدید را به یونی سواپ اضافه می‌کند، بایستی تعداد معینی از آن توکن ERC-20 انتخابی و مقدار معادل آن از یک توکن ERC-20 دیگر را اضافه کند تا استخر نقدشوندگی ایجاد گردد.
معادله‌ای که از آن برای تعیین قیمت توکن‌ها استفاده می‌شود، X*Y=k است. که در این معادله X تعداد توکن A، و Y تعداد توکن B است. K یک مقدار ثابت است و تغییر نمی‌کند.
مثلا باب قصد دارد تا از طریق استخر LINK/ETH در یونی سواپ، توکن چین لینک(Link)را با اتریوم (ETH) معامله کند. برای این کار، باب تعداد زیادی توکن LINK را به استخر واریز کرده و نسبت تعداد توکن‌های LINK به ETH افزایش می‌یابد. از آنجا که ارزش K همواره ثابت است، در نتیجه قیمت اتریوم افزایش و قیمت LINK در استخر کاهش می‌یابد. بنابراین هرچه که باب تعداد توکن LINK بیشتری را به استخر واریز کند، تعداد اتریوم کمتری دریافت می‌کند زیرا قیمت آن نیز افزایش می‌یابد.
علاوه بر این، اندازه یک استخر نیز در میزان تغییر قیمت توکن‌ها در طول یک معامله تاثیرگذار است. هرچه پول یا اصطلاحاً نقدینگی بیشتری در استخر وجود داشته باشد، آسان‌تر می‌توان معاملات بزرگ را بدون لغزش قیمت در بازار انجام داد.
آربیتراژ
معامله‌گران آربیتراژ (Arbitrage) جزء لاینفک اکوسیستم یونی سواپ هستند. این معامله‌گران در یافتن اختلاف قیمتها میان چندین صرافی مهارت دارند و از آن سود بدست می‌آورند. مثلا اگر بیت‌کوین در صرافی کراکن (Kraken) به قیمت 35500 دلار، و در صرافی بایننس (Binance) به قیمت 35450 دلار معامله می‌شود، می‌توانید بیت‌کوین را در بایننس خریداری کرده و در کراکن بفروشید و به راحتی سود بدست آورید. درصورتی که این کار را با حجم پول بالایی انجام دهید، می‌توانید سود قابل‌توجهی با ریسک نسبتاً پایین بدست آورید.
آن چه که معامله‌گران آربیتراژ در صرافی یونی سواپ انجام می‌دهند این است که به دنبال توکن‌هایی می‌گردند که بالاتر یا پایین‌تر از قیمت میانگین بازار معامله می‌شوند و آن‌ها را خریداری کرده یا می‌فروشند. بالاتر یا پایین‌تر بودن قیمت توکن‌ها نسبت به قیمت میانگین بازار به دلیل معاملات بزرگی است که باعث عدم تعادل در استخر و افزایش یا کاهش قیمتها می‌شوند. معامله‌گران آربیتراژ این کار را تا زمانی که تعادل به بازار برگردد و قیمتها در صرافی‌های دیگر برابر شود و دیگر امکان کسب سود وجود نداشته باشد انجام خواهند داد. ارتباط هماهنگ میان سیستم بازار گردان مکانیزه و معامله‌گران آربیتراژ همان چیزی است که باعث یکسان‌سازی قیمت‌های توکن یونی سواپ با صرافی‌های دیگر در بازار می‌شود.
توکن یونی سواپ (UNI)
توکن بومی یونی سواپ (UNI) به دارندگان آن اختیاراتی را می‌دهد. مثلاً دارندگان این توکن درخصوص توسعه و تغییرات جدید در پلتفرم من جمله نحوه توزیع توکن‌های منتشر شده میان جامعه و توسعه‌دهندگان و همچنین تغییرات در ساختار کارمزدها حق رای خواهند داشت.
توکن یونی در ابتدا در سپتامبر 2020 به منظور جلوگیری از پیوستن کاربران به صرافی رقیب خود یعنی سوشی سواپ (SushiSwap) ایجاد گردید. یک ماه پیش از عرضه توکن‌های یونی، صرافی سوشی سواپ، که در واقع فورک (fork) صرافی یونی سواپ است، به کاربران یونی سواپ که دارایی‌های خود را به سوشی سواپ منتقل می‌کردند توکن‌های سوشی (Sushi) خود را به عنوان پاداش اعطا می‌کرد. توکن سوشی نوع جدیدی از توکن بود که دارندگان آن اختیارات و حقوقی در رابطه با پروتکل جدید و همچنین بخشی از کارمزدهای پلتفرم را دریافت می‌کردند.
صرافی یونی سواپ در پاسخ به این اقدام، یک میلیارد توکن یونی را تولید کرد و تصمیم گرفت تا 150 میلیون آن را به هرکسی که از پلتفرم این صرافی استفاده کرده اعطا نماید. به همین ترتیب، به هر شخص 400 توکن یونی رسید.
منبع: Finance.yahoo
