آشنایی با وام دهی و استقراض در پلتفرم‌ دیفای!

وام دهی و استقراض در حوزه امور مالی سنتی و همچنین رمزارزها بدین معنی است که شخصی دارایی‌های پولی، چه ارزهای فیات یا دیجیتال، را برای شخص دیگری تامین کرده و در ازای آن یک سود ثابت دریافت خواهد کرد. مفهوم وام دهی و استقراض سال‌هاست که وجود دارد و یکی از ابعاد مهم در هرسیستم‌ مالی به ویژه سیستم بانکداری (Fractional Banking) که امروزه به طور گسترده‌ای در دنیا مورد استفاده قرار می‌گیرد محسوب می‌شود. ایده این مفهوم بسیار ساده است؛ وام‌دهندگان به قرض‌کنندگان سرمایه‌ اعطا کرده و در ازای آن یک نرخ سود ثابتی را دریافت‌ می‌کنند، و واقعا این مفهوم هم به همین معنی است. همچنین به لحاظ سنتی نیز انجام چنین معاملاتی معمولاً توسط یک موسسه مالی مثل بانک یا یک نهاد مستقل مثل یک وام‌دهنده همتابه‌همتا تسهیل می‌شود.

در حوزه رمزارزها، به دو روش مهم می‌توان وام‌دهی و استقراض را انجام داد: یکی از طریق موسسه‌های مالی متمرکز مثل بلاک فای (BlockFi)، سلسیوس (Celsius) و غیره، و یا با استفاده از پروتکل‌های مالی غیرمتمرکز مثل آوه (Aave)، میکر (Maker) و غیره. پلتفرم‌های سی‌فای (CeFi) با وجود اینکه تا حد قابل‌قبولی غیرمتمرکز هستند، اما بسیار شبیه به بانک‌ها عمل می‌کنند، به طوریکه از دارایی‌های سپرده افراد نگهداری کرده و در نهایت آن را به عنوان وام به اشخاص ثالث مثل بازارگردان‌ها، صندوق‌های پوششی و سایر کاربران پلتفرم‌ خود اعطا می‌کنند و در ازای آن سود ثابتی را به سپرده‌گذار پرداخت می‌کنند. اگرچه این مدل بر روی کاغذ بی‌عیب و نقص به نظر می‌رسد، اما احتمال بروز مشکلات متعددی از جمله سرقت، هک، سواستفاده از جایگاه مثل اختلاس و غیره نیز در این خصوص وجود دارد. 

از سوی دیگر، پروتکل‌های دیفای (DeFi)، با یک روش کاملاً غیرمتمرکز امکان وام‌دهی و استقراض را برای کاربران خود فراهم می‌کنند، به گونه‌ای که هر شخص در هر برهه‌ای از زمان امکان کنترل کامل بر روی سرمایه خود را دارد. این امکان با استفاده از قرارداد‌های هوشمند که بر روی تکنولوژی‌های بلاک‌چین باز مثل اتریوم (ETH) فعالیت می‌کنند فراهم شده است. برخلاف پلتفرم‌های سی‌فای، امکان استفاده از پلتفرم‌های دیفای برای همه افراد و در هر مکانی بدون نیاز به ارائه اطلاعات شخصی به یک نهاد مرکزی امکان پذیر است.

وام‌دهی و استقراض در پلتفرم‌های دیفای چگونه انجام می‌شود؟

این فرآیند به این صورت است که شخصی ‌توکن‌هایی را که قصد قرض دادن دارد را از طریق یک قرارداد هوشمند به یک بازار پول ارسال کرده و به ازای آن، توکن‌ بومی پلتفرم را به عنوان سود دریافت می‌کند. در هنگام استفاده از پروتکل‌های دیفای مثل آوه و میکر، کاربرانی که تمایل به وام‌دهی دارند بایستی توکن‌های خود را در یک بازار پول عرضه نمایند. بدین منظور افراد دارایی خود را به یک قرارداد هوشمند، که به عنوان یک واسط دیجیتالی خودکار محسوب می‌شود، ارسال کرده و سپس این کوین‌ها برای کاربران دیگر قابل استقراض خواهند بود.

این قرارداد هوشمند توکن‌هایی را به عنوان سود به صورت خودکار میان کاربران توزیع می‌کند و در مراحل بعدی امکان تبدیل این توکن‌ها به دارایی‌های دیگر وجود دارد. توکن‌های منتشر شده درواقع توکن‌های بومی هر پلتفرم هستند، مثلا این توکن‌ها در پلتفرم آوه، به آتوکن  (AToken) معروف هستند، درحالیکه در پلتفرم میکر این توکن‌ها را تحت عنوان دای (Dai) می‌شناسند. تقریباً برای تمام وام‌هایی که از طریق توکن‌های بومی اعطا می‌شوند وثیقه‌‌‌ای به ارزش بیش از مقدار وام تعیین می‌شود، یعنی کاربری که قصد دریافت وام دارد، بایستی وثیقه‌ای، در قالب رمزارز، با ارزشی بیش از ارزش مبلغ وام فراهم کند. شاید این فرآیند بر روی کاغذ بسیار احمقانه به نظر برسد، چراکه فرد وام گیرنده در همان ابتدا می‌تواند دارایی‌های خود را بفروشد و پول دریافت نماید، اما دلایل متعددی وجود دارد که نشان می‌دهد استقراض دیفای روشی معقول و منطقی است.

اولاً، ممکن است که هزینه‌های پیش‌بینی نشده‌ای برای یک کاربر ایجاد شود اما از آنجا که احتمال می‌دهد ارزش دارایی‌هایش در آینده افزایش یابد، تمایلی به فروش دارایی‌هایش نداشته باشد. همچنین، افراد با استقراض از طریق پروتکل‌های دیفای می‌توانند از پرداخت مالیات بابت توکن‌های دیجیتال خود، که تحت عنوان مالیات بر عواید سرمایه شناخته می‌شود، جلوگیری کرده یا آن را به تاخیر بیندازند. و در نهایت اینکه کاربران می‌توانند با استفاده از وجوهی که از طریق پلتفرم‌های دیفای قرض گرفته شده، میزان لوریج (اهرم) پوزیشن‌های معاملاتی خود را افزایش دهند.

آیا محدودیتی در دریافت وام وجود دارد؟

بله. اصولاً دو عامل بر این موضوع تاثیر گذار است؛ یکی میزان نقدینگی پلتفرم و دیگری ضریب وثیقه دارایی‌ تامین شده توسط کاربر. قطعاً محدودیت‌هایی در دریافت وام از این پلتفرم‌ها وجود دارد. و دو عامل مهم در تعیین مبلغ وام تاثیر گذار است. اول اینکه این موضوع به میزان کل وجوهی که از یک بازار قابل استقراض است بستگی دارد. اگرچه این عامل، اصلی‌ترین عامل مرتبط با این موضوع نیست اما درصورتی که شخصی قصد استقراض توکن‌‌های بسیار زیادی داشته باشد، این موضوع اهمیت پیدا می‌کند.

دوم اینکه، این مسئله تا حد زیادی به ضریب وثیقه دارایی تامین شده بستگی دارد. به عبارت دیگر مبلغ کل قابل استقراض بر اساس کیفیت وثیقه‌ فراهم شده تعیین می‌شود. به عنوان مثال برای توکن‌های دای و اتریوم (ETH) ضریب وثیقه 75 درصدی در پلتفرم‌های استقراض دیفای تعیین شده است، و به این معنی است که کاربران تا سقف 75 درصد ارزش توکن‌های دای یا اتریوم تامین شده خود را می‌توانند استقراض کنند.   

فرآیند توزیع سود در پلتفرم‌های دیفای به چه صورت است؟

کاربر با استفاده از یک اپلیکیشن دیفای، توکنی که قصد قرض دادن آن را دارد و همچنین قرارداد هوشمند را انتخاب کرده و سپس مبلغ سود مستقیماً به کیف پول کاربر واریز می‌شود. به طور خلاصه، مقدار سودی که وام‌دهنده دریافت و وام‌گیرنده پرداخت می‌کند از طریق نسبت میان توکن‌های عرضه شده و استقراض شده در بازار محاسبه می‌شود. همچنین لازم به ذکر است که بازده درصدی سالیانه (APY) استقراض همواره بیشتر از بازدهی درصدی سالیانه عرضه در یک بازار است. به لحاظ فنی، بازده درصدی سالیانه به ازای هر بلاک اتریوم تعیین می‌شود، یعنی در فرآیند وام‌دهی دیفای کاربران نرخ سودهای متفاوتی را دریافت می‌کنند و این میزان سود بر حسب میزان تقاضای استقراض یا وام دهی برای هر توکن می‌توانند بسیار متغیر باشد. علاوه‌براین، برخی پروتکل‌ها مثل آوه به کاربرانشان نرخ سود ثابتی را پرداخت کرده و همچنین وام‌های سریع (flash loan) که نیازی به وثیقه ندارد را ارائه می‌دهند.

این فرآینده چه ریسک‌هایی می‌تواند داشته باشد؟

پروتکل‌های دیفای ریسک‌های خاص خود را دارند، من جمله دستکاری قرارداد هوشمند توسط شخص ثالث و ریسک افزایش بسیار زیاد بازده درصدی سالیانه استقراض طی مدت زمان کوتاه. وام‌دهی دیفای در مقایسه با سیستم مالی متمرکز ریسک‌های قابل توجهی ندارد. با این حال، دیفای نیز همانند هر بستر دیگری ریسک‌های خاص خود را دارد. به عنوان مثال قراردادهای هوشمند با برخی ریسک‌ها همراه بوده و احتمال اینکه بازده درصدی سالیانه استقراض در یک بازه زمانی کوتاهی افزایش یابد نیز وجود دارد. مثلا در طی دوران رونق و  محبوبیت دیفای در سال 2020 که فرآیند ییلد فارمینگ (Yield farming) به طور گسترده‌ای در دنیا توسعه یافت، بازده درصدی سالیانه استقراض در برخی رمزارزها تا 40 درصد و حتی بیشتر افزایش یافت. این موضوع می‌تواند برای کاربرانی که به طور روزانه نرخ سود خود را دنبال نمی‌کنند باعث شود تا مبلغی بیشتر از آن ‌چه که در ابتدا انتظار داشتند را بازپرداخت نمایند.

به طور کلی، اگرچه فرآیند کلی وام دهی و استقراض از طریق پلتفرم‌های دیفای واقعا پیچیده نیست، اما تفاوت‌های کوچکی نیز در رابطه با نحوه فعالیت هر پروتکل خاص وجود دارد، من جمله اینکه چه کیف پول‌هایی را پشتیبانی می‌کنند، چه مقدار کارمزد دریافت می‌کنند و …

علاوه‌براین، کاربران بایستی همچنان در این زمینه احتیاط کرده و از ورود صحیح آدرس و جزئیات کیف پول خود اطمینان حاصل کنند تا مبادا پول‌هایشان را از دست بدهند، چراکه هیچ راهی برای برگشت پول در چنین شرایطی وجود ندارد.

منبع: Cointelegraph