بانک مرکزی: هدف «رمزریال» بانک مرکزی ایران، حذف بانک‌ها نیست!

طبق گزارش بخش اقتصادی خبرگزاری تسنیم، همزمان با رونق بازار رمزارزها تعداد زیادی از بانک‌های مرکزی جهان نسبت به معرفی رمزارز اختصاصی خود، اقدام کردند. البته این امر در چند سال اخیر در دستور کار بانک مرکزی کشور ما نیز جای گرفته است.

پیش‌ازاین بانک مرکزی اعلام نموده بود که درسال 1401 رمزارز جمهوری اسلامی ایرانی نیز عرضه خواهد شد. پیرو این اخبار اخیراً علی صالح‌آبادی رئیس‌کل بانک مرکزی اعلام کرد: در راستای قولی که همکارانم در بانک مرکزی داده‌اند، رمزریال از شهریورماه به مرحله اجرایی می رسد.

 طبق گفته محرمیان معاون فناوری‌های نوین بانک مرکزی هدف از طراحی رمزریال در بانک مرکزی را تبدیل اسکناس به یک موجودیت قابل‌برنامه‌ریزی و برنامه‌نویسی اپن مانی (open money)  دانسته و تأکید کرده بود: طی این فرایند پول کاغذی دارای موجودیت هوشمند خواهد شد. به‌عنوان‌مثال هنگامی‌که متقاضی به‌صورت رمزریال تسهیلاتی را دریافت می‌کند، این امکان برای بانک و تسهیلات دهنده به وجود می‌آید تا مبلغ تسهیلات دقیقاً درجایی که هدف‌گذاری شده است سرمایه‌گذاری شود. این امر دقیقاً در نقطه مقابل اسکناس و سایر روش‌های انتقال قرار می‌گیرد چراکه وجوه امکان این ردیابی هوشمند برای تسهیلات دهنده و سیاستگذار وجود ندارد. به بیان دیگر رمزارزها فضای پیشرو و نواورانه ای را در عرصه پولی ایجاد می‌نمایند و بانک‌های مرکزی دنیا به سمت استفاده از ظرفیت‌های آن در حال حرکت هستند.جای اصل و فرع عوض نشده است؟

مهران محرمیان؛ معاون فناوری‌های نوین بانک مرکزی طی یادداشتی که در اختیار خبرگزاری تسنیم، قرار داده، ضمن تشریح هدف اصلی پول دیجیتال بانک مرکزی، نوشت:‌ آنچه در مورد پول دیجیتال بانک مرکزی  لازم است بدانید این است که برخلاف تصور بسیاری بحث رمزارزها و پول دیجیتال مقوله تازه‌ای نیست و برای سالیان متوالی است که در موارد متنوعی مانند سپرده حساب‌هایی که برای بانک‌ها نزد بانک مرکزی افتتاح می‌شود از “پول دیجیتال بانک مرکزی” استفاده می‌شود.

اما پس از ظهور رمزارزها و توسعه انواع توکن­ها؛ حوزه پول دیجیتال بانک مرکزی در ادبیات تخصصی این موضوع بسیار توسعه یافت؛ به‌نحوی‌که بر اساس دسته‌بندی بانک تسویه جهانی در حال حاضر حداقل چهار دسته پول دیجیتال بانک مرکزی سی بی دی سی (CBDC) قابل‌تفکیک و بررسی است. در مقابل در انواع این شکل از پول، انتشار انحصاری آن از سوی بانک‌های مرکزی است که نقطه تمایز اصلی آنها با سایر توکن‌های دارای انواع پشتوانه‌ای است که از سوی ناشرین خصوصی منتشر می‌شود.

 بر این اساس بسته به اینکه پول دیجیتال منتشرشده از سوی بانک مرکزی، در قالب توکن های دیجیتال منتشر شود یا بر اساس حساب‌هایی که نزد بانک مرکزی افتتاح می‌گردد؛ بسته به آنکه پول دیجیتال منتشرشده قرار است به‌صورت عمومی در اختیار کلیه کاربران قرار گیرد یا برنامه این است که صرفاً برای تسهیل تسویه وجوه کلان در اختیار بانک‌ها و مؤسسات مالی و اعتباری باشد، یکی از چهار گونه متفاوت پول دیجیتال بانک مرکزی به وجود خواهد شد.

به همین دلیل در کشورهایی که مهم‌ترین نیازمندی تسهیل پرداخت‌های خرد و تنوع‌بخشی به این بخش از پرداخت‌ها می‌باشد انتشار پول دیجیتال از سوی بانک مرکزی به‌صورت توکن و امکان بهره‌گیری و استفاده کلیه اقشار جامعه از آن است. نکته قابل توجه در خصوص این شکل از پول دیجیتال، امکان برنامه پذیری این نوع دارایی است. 

در حقیقت پس از رواج رمزارزها و کریپتوکارنسی‌ها، عطف به توکن بودن این دارایی‌ها (علاوه بر اینکه دیجیتال هستند به‌صورت رمزشده در قالب توکن های دیجیتال صادر می‌شوند)، قابلیت ارزشمندی در این حوزه قابل بهره‌برداری شده است که می‌توان از آن به‌عنوان ظرفیت “پول برنامه پذیر” یا «دارای ظرفیت قراردادهای هوشمند» یاد کرد. گرچه دور از حقیقت است که بگوییم این امکان در پول دیجیتال عادی وجود ندارد اما با توجه به هزینه بسیار بالای پیاده‌سازی و اجرای چنین طرحی، بهره‌برداری از آن عقلانی به نظر نمی‌رسد.

به همین دلیل از اهداف بانک مرکزی برای ایجاد چنین رمزارزی، ایجاد و دسترسی به پول توکنایز شده است تا دسترسی به ظرفیت قراردادهای هوشمند که قابلیت برنامه پذیری پول را فراهم می‌کنند، امکان‌پذیر شود. کاملاً واضح است که هزینه اجرای این مدل، به نسبت زمانی که  قصد داشته باشیم این امکان را در پول دیجیتال عادی که امروزه مورد استفاده است، راه‌اندازی کنیم، بسیار کمتر و به صرفه‌تر خواهد بود. هرچند نباید بر این نکته نیز چشم بست که این پول برنامه پذیر، همانند شمشیری دو لبه عمل می‌کند. اما به‌هرحال تصور فضای فناوری‌های مالی آینده بدون امکان برنامه پذیری پول تقریباً غیرممکن است. علی‌الخصوص اینکه امروزه مفاهیمی همچون دسنتارالیزید فایننس (Decentralized finance) در حال ظهور است که به‌طور واضح بر تمرکززدایی تمرکز دارد و قطعاً لازمه ادامه حیات در این محیط در دست داشتن پول توکنایز شده برای پاسخگویی به نیازهای چنین محیطی است.

بدیهی است بانک‌های مرکزی باید این توانمندی را داشته باشند که بعد از توسعه ظرفیت قراردادهای هوشمند در فضای کسب‌وکار، راهکار و پاسخ مناسب به نیاز فعالان در این عرصه ارائه دهند. در غیر این صورت، شبکه‌های رمزدارایی های محبوبی نظیر «اتریوم» در راستای پاسخ به این نیاز گام بر می‌دارند و در ادامه این روند بانک‌های مرکزی به‌تدریج قدرت تسلط پولی را از دست خواهند داد.

 البته در پاسخ به این احتمال باید تدابیر بانک‌های مرکزی را خاطرنشان کرد. چراکه با اقداماتی که بانک‌های مرکزی دنیا در حال انجام آن هستند، آنچه متصور است این است که به نقطه تعادلی خواهیم رسید و اصولاً رمز پول‌های بانک‌های مرکزی نقش مهمی در ایجاد چنین نقطه تعادلی خواهند داشت.

از سوی دیگر، اگرچه در پس مفهوم پول دیجیتال بانک مرکزی قابلیت‌های بسیاری پنهان است اما رسیدن به این قابلیت‌ها هرگز به‌عنوان هدف اصلی در نظر گرفته نشده است؛ به‌عنوان‌مثال اینکه با انتشار پول دیجیتال، پرداخت یارانه هدفمندتر صورت پذیرد. هرچند که چنین دستاوردی بسیار چشمگیر و جذاب به نظر می‌رسد اما در حقیقت هدف اصلی بانک‌های مرکزی مسیرگذاری برای اقتصاد دیجیتال و فعال کردن ظرفیت قراردادهای هوشمند از این راه است. 

نکته دیگری که باید در مورد پول دیجیتال توکنایزشده به آن توجه شود این است چنین دارایی هزینه‌های کمتری دارد، ابزار بسیار مناسبی برای مدیریت نقدینگی توسط بانک‌ها و البته ابزار کاربردی بسیار مطلوبی برای پرداخت‌های خرد است. درنتیجه باید به این موردتوجه داشته باشیم که در مورد «رمزریال» بانک مرکزی ایران به‌هیچ‌وجه هدف‌گذاری برای دستیابی به چنین تکنولوژی‌ای در راستای حذف بانک‌ها در مسیر تعاملات مالی و تراکنشی نیست چرا که بانک‌ها جزء جدایی‌ناپذیر تراکنش‌ها هستند.

نقش اصلی بانک‌ها در توسعه رمزریال علاوه بر مشارکت در فضای توزیع‌شدگی تائید تراکنش‌ها، توسعه قراردادهای هوشمند نیز هست که در کمال تاسف سیاری منتقدان ناآگاهانه یا تعمداً از از این مهم  چشم‌پوشی کرده‌اند.  این در حالی است که این بزرگ‌ترین و مهم‌ترین ظرفیتی این روند است تا از این طریق، خدمتی ارزنده را در اختیار فضای کسب‌وکار قرار دهند و به‌نوعی قراردادهای هوشمند را در فضای اقتصاد توسعه بخشند.

منبع: تسنیم