شاخص قدرت نسبی (RSI) چیست و چه کاربردی دارد؟

شاخص قدرت نسبی RSI اندیکاتور تعیین ضرب آهنگ است که در تحلیل‌های تکنیکی به کار برده می‌شود و میزان قدرت و بزرگی تغیرات قیمت‌ها را مشخص می‌کند. به این ترتیب میزان خرید به قیمت بالاتری از ارزش واقعی (Overbought) و فروش به قیمت‌ پایین‌تر از قیمت واقعی (Oversold) سهام یا هر دارایی دیگری نیز مشخص می‌شود. شاخص RSI در واقع یک نوسان‌گر است که بین دونقطه حداکثری در حرکت است. این شاخص در حد فاصل ۰ تا ۱۰۰ خوانده می‌شود. این اندیکاتور نخستین بار توسط جی. والاس وایلدر جونیور (J. Welles Wilder Jr.) در کتاب سمینار او در سال ۱۹۷۸ به نام «مفاهیم جدید در سیستم های تحلیلی معاملات» (New Concepts in Technical Trading Systems) معرفی شد.  تفسیرهای سنتی و موارد استفاده از RSI به این شرح است که اگر متغیر در بازه‌ای بالاتر از ۷۰ باشد نشان‌دهنده آن است که سهام بیش از اندازه خریداری می‌شود، در واقع به بهایی بیش از ارزش واقعی خود معامله می‌شود و به احتمال زیاد در آستانه بازگشت قیمت‌ها یا اصلاح آن هستیم. اگر شاخص RSI ۳۰ یا کمتر از آن را نشان دهد، شرایط در بازار حاکی از افزایش فروش و فروش دارایی به ارزشی کمتر از میزان واقعی آن است.

فرمول محاسبه شاخص RSI

شاخص قدرت نسبی با یک معادله دو بخشی محاسبه می‌شود. این معادله را در زیر مشاهده می‌کنید:

RSI _{step one} =100- [100 / (1+ متوسط سود / متوسط ضرر)

متوسط سود یا ضرری که در این معادله به کار برده می‌شود درصد متوسط سود یا ضرر در دوره‌ای است که پشت سر گذاشته‌ایم. در این فرمول برای متوسط ضرر نیز متغیر مثبتی در نظر گرفته شده‌است.

استاندارد محاسبه این شاخص به این شرح است که باید برای به دست آوردن ارزش شاخص RSI  اولیه از یک دوره ۱۴ روزه استفاده کنید. به عنوان مثال تصور کنید بازار در طول هفت روز از این دوره ۱۴ روزه با قیمت بالاتری بسته شود و متوسط سود نیز ۱ درصد باشد. در هفت روز باقی‌مانده نیز بازار در قیمت پایین‌تری بسته شود و متوسط ضرر نیز -0.8 درصد باشد. در این صورت نحوه محاسبه شاخص RSI به شکل زیر خواهد بود:

55.55=100- [100/1+(1%/14)/ (0.8%/14)]

به محض اینکه اطلاعات مورد نظر برای یک بازه زمانی ۱۴ روزه آماده شد بخش دوم فرمول شاخص RSI نیز محاسبه می‌شود. بخش دوم نتیجه را به خوبی نمایش می‌دهد:

RSI=100- [100 / 1+ (متوسط قبلی سود) *13+ / متوسط متوسط ضرر+ ضرر فعل / (سود فعلی)]

 محاسبه شاخص RSI

با استفاده از فرمول بالا شاخص RSI به سادگی محاسبه می‌شود و خط RSI در زیر نمودار قیمت‌های یک دارایی به نمایش گذاشته می‌شود.

شاخص RSI همگام با افزایش تعداد و اندازه روزهایی که قیمت در بازه بالاتری بسته شده‌است افزایش پیدا می‌کند و هر اندازه تعداد و اندازه ضرر افزایش پیدا کند، این شاخص کاهش پیدا خواهدکرد. بخش دوم معادله محاسبه این شاخص نتیجه را به وضوح نشان می‌دهد به این ترتیب شاخص RSI در یک بازار معاملاتی قدرتمند تنها در نزدیکی ۰ یا ۱۰۰ قرار خواهد داشت.

همان‌طور که در نمودار بالا مشاهده می‌کنید. در حالی که قیمت‌ها روند صعودی را پیش گرفته‌اند اندیکاتور RSI در ناحیه افزایش میزان خرید به ارزشی بالاتر از ارزش واقعی (Overbought) باقی مانده‌است. این احتمال نیز وجود دارد که شاخص برای یک بازه زمانی دراز مدت در ناحیه فروش به بالاترین قیمت در مقایسه با ارزش واقعی (Oversold) نیز باقی بماند، آن هم در حالی که قیمت‌ها روند نزولی را در پیش گرفته‌اند. این امر برای کسانی که به تازگی قدم به حوزه تحلیل گذاشته‌اند اندکی دشوار به نظر برسد؛ اما آموختن نحوه استفاده از این شاخص در روندهای متداول تا حد زیادی مسئله را روشن خواهد کرد.

 شاخص RSI چه اطلاعاتی را در اختیار ما می‌گذارد؟

روند اولیه سهام یا دارایی ابزار مهمی برای اطمینان از این امر است که شاخص RSI به درستی درک شده‌است. به عنوان مثال تکنیسین شناخته شده بازار کنستانس برون (Constance Brown) این ایده را رواج داده است که زمانی که شاخص RSI یک روند صعودی Oversold را نشان می‌دهد به احتمال زیاد اندازه این شاخص بیشتر از ۳۰ درصد است. و زمانی که شاخص در روندی نزولی، Overbought را نشان می‌دهد نیز کمتر از ۷۰ درصد است.

همان‌طور که در نمودار زیر مشاهده می‌کنید. در طول یک روند نزولی شاخص RSI بیشتر به سطح ۵۰ درصد نزدیک می‌شود تا سطح ۷۰ درصد؛ همین امر به عنوان نشانه‌ای از یک بازار خرسی برای سرمایه‌گذاران به شمار رود. بسیاری از سرمایه‌گذاران زمانی که با یک روند قدرتمند در قیمت‌ها روبه‌رو می‌شوند، خط افقی مستقیمی را بین ۳۰ و ۷۰ درصد رسم می‌کنند و به این ترتیب به بهترین شکل دامنه حرکات حداکثری را تعیین می‌کنند. تعیین بالاترین و پایین‌ترین حد آن هم زمانی که قیمت سهام یا دارایی در بازه زمانی بلند مدت مد نظر است، نیاز به رسم خط افقی را از میان بر می‌دارد.

 یک مفهوم دیگر برای استفاده از سطح خرید به ارزشی بیش از ارزش دارایی (Overbought) و فروش به قیمتی کمتر از ارزش دارایی (Oversold) در یک روند قیمتی، تمرکز روی سیگنال‌های معاملاتی و تکنیک‌هایی است که برای تأیید روند استفاده می‌شوند. به عبارت دیگر استفاده از سیگنال‌های گاوی هنگامی که قیمت در یک روند گاوی قرار دارد و استفاده از سیگنال‌های خرسی در یک روند خرسی از هشدارهای غلطی که از سوی شاخص RSI ایجاد می‌شود نیز جلوگیری می‌کند.

نمونه‌هایی برای واگرایی RSI

واگرایی گاوی زمانی روی می‌دهد که شاخص RSI خبر از فروش دارایی به ارزشی کمتر از ارزش واقعی (Oversold) را نشان می‌دهد و در ادامه شاخص بیشتر کاهش پیدا می‌کند که با کاهش مشاهده شده در قمیت‌ها نیز همخوانی دارد. این امر نشان‌دهنده آن است که ضرب آهنگ گاوی در حال افزایش است و شکستی در ناحیه فروش دارایی به ارزش کمتر از ارزش واقعی روی می‌دهد که منجر به ایجاد جایگاه‌های خرید جدیدی در بازار می‌شود.

واگرایی خرسی زمانی روی می‌دهد که شاخص RSI پس از اینکه افزایش خرید به قیمتی بالاتر از ارزش واقعی را نشان داد، بازه پایین‌تری را نمایش دهد که با بالاترین بازه قیمت‌ها همخوانی داشته باشد.

همان‌طور که در نموداری که در ادامه درج شده‌است مشاهده می‌کنید، واگرایی خرسی هنگامی شناسایی شده که شاخص RSI از بازه پایین‌تر قبلی افزایش پیدا کرده است؛ چرا که در این هنگام شاخص از پایین‌ترین بازه قیمتی نیز کمتر شده و این سیگنالی معتبر است. اما هنگامی که سهام در یک روند با ثبات بلند مدت قرار دارد به ندرت شاهد وقوع واگرایی هستیم. استفاده از اعداد Overbought و Oversold امکان شناسایی سیگنال‌های احتمالی را امکان‌پذیر می‌کند.

محدودیت‌های شاخص RSI

 شاخص RSI ضرب‌آهنگ تغییرات قیمت‌های خرسی و گاوی را مقایسه می‌کند و نتیجه را در دامنه‌ای از نوسانات نمایش می‌دهد. این نوسانات در پایین نمودار قیمت‌ها نمایش داده می‌شود. درست مانند تمام اندیکاتورهای تکنیکال، زمانی می‌توان سیگنال‌های دریافتی از این شاخص را معتبر قلمداد کرد که این سیگنال‌ها در یک بازه زمانی بلند مدت تأیید شوند.

سیگنال‌های بازگشت صحیح به ندرت دیده می‌شوند و جدا کردن آنها از سیگنال‌های اشتباه نیز دشوار است. به عنوان مثال یک سیگنال مثبت اشتباه می‌تواند علامت روند گاوی به دنبال کاهش ناگهانی قیمت‌ها در سهام باشد. یک سیگنال منفی اشتباه نیز می‌تواند شرایطی را نشان دهد که روند خرسی شاهد افزایش ناگهانی قیمت‌ها باشد.

از آنجایی که این اندیکاتور ضرب‌آهنگ تغییرات قیمت‌ها را نمایش می‌دهد، این احتمال وجود دارد که برای یک بازه زمانی بلند مدت و هنگامی که قیمت‌ها در هر یک از جهات ضرب‌آهنگ قابل‌توجهی داشته باشند در محدوده Oversold یا Overbought جای بگیرد. بنابراین شاخص RSI زمانی در بازاری پر از نوسان بیش از هر زمان دیگری مفید است که قیمت دارایی بین تغییرات خرسی و گاوی در نوسان باشد.

منبع: Investopedia