صرافی غیر متمرکز (DEX) چیست و چه معایب و مزایایی دارد؟

صرافی غیر متمرکز چیست؟

صرافی غیرمتمرکز (Decentralized Exchange)، که به اختصار «DEX» هم خوانده می‌شود، درست مثل صرافی‌های متمرکز، پلتفرمی برای انجام تراکنش‌های مبتنی بر رمزارز است. یک پلتفرم، که روی بلاکچین ساخته شده و نحوه کار آن شباهت زیادی به صرافی‌های سنتی دارد. یک بازار همتا‌به‌همتا (Peer to Peer)، که تریدرها می‌توانند بدون واسطه و به‌صورت مستقیم، به خرید و فروش ارزهای دیجیتال بپردازند.

اساساً صرافی‌های غیرمتمرکز، با این هدف ایجاد شده‌اند که هیچ نهاد یا مرجعی برای نظارت یا صدور مجوز نیاز نباشد. برای استفاده از این پلتفرم‌ها، نیازی به روال مرسوم در سیستم‌های متمرکز که باید حساب ایجاد کنید، برخی فرم‌ها را از اطلاعات شخصی خود پرکنید، رمز عبور ایجاد کرده و پس از تایید اطلاعات و احراز هویت تراکنش‌ها را آغاز کنید نیست. کافی است کیف پول خود را به پلتفرم متصل کنید و تمام.

نحوه کار صرافی غیرمتمرکز چگونه است؟

یک صرافی غیر متمرکز، به‌عنوان نسخه تکامل‌یافته صرافی‌‌های ارز دیجیتال قدیمی، معمولاً به‌صورت غیر امانی یا غیر حضانتی (Non-Custodial) فعالیت می‌کند. به این معنی که به کاربرانش اجازه می‌دهد تا مالکیت کلیدهای خصوصی (Private Keys) خود را در ‌اختیار داشته باشند. کلید خصوصی، نوعی رمزنگاری پیشرفته است که به کاربران این امکان را می‌دهد به ارزهای دیجیتال خود دسترسی داشته باشند.

عدم وجود واسطه، عدم نیاز به ارائه اطلاعات و دسترسی کاربران به این کلیدهای خصوصی باعث شده است تا صرافی‌های غیرمتمرکز، برای افرادی که روی حریم خصوصی خود حساس هستند گزینه‌ای کارآمد باشد. از طرف دیگر، عدم نظارت سازمانی روی فعالیت‌های صورت‌گرفته در این صرافی‌ها نیز می‌تواند تامین‌کننده نیاز کاربران به حریم خصوصی باشد.

این پلتفرم‌ها، با استفاده از قراردادهای هوشمند (Smart Contracts) کار می‌کنند. یک‌سری برنامه‌های کامپیوتری خودکار، که با هر بار درخواست کاربران فعال شده، تراکنش‌ها را پیگیری کرده و در بلاکچین قرار می‌دهند. البته، انواع مختلف صرافی غیرمتمرکز و نحوه عملکرد آن‌ها را در ادامه توضیح خواهیم داد.

تاریخچه صرافی غیرمتمرکز

بلاکچین سال‌ها پیش در دهه 1990 میلادی معرفی شده بود اما تا قبل از معرفی بیت‌کوین، کمتر کسی مشتاق استفاده از آن و قابلیت‌های خارق‌العاده‌اش بود. زمانی که ساتوشی ناکاموتو در سال 2009 میلادی بیت‌کوین را معرفی کرد، افراد زیادی خواهان آن بودند اما صرافی یا پلتفرمی برای ترید آن وجود نداشت.

نخستین صرافی‌هایی که برای دادوستد ارزهای دیجیتال راه‌اندازی شدند، صرافی‌های متمرکز بودند. صرافی‌هایی که تحت نظارت یک شخص ثالث، تراکنش‌های مالی کاربران را انجام می‌دادند و کاربران، بدون این‌که بتوانند بلاکچین‌ها را مشاهده کنند یا دخل و تصرفی در تراکنش‌ها داشته باشند، صرفاً با ارائه مدارک و اطلاعات خود به واسطه‌ها، به آن‌ها اعتماد کرده و همه‌چیز را به دست آن‌ها می‌سپردند.

مهم‌ترین ایراد صرافی‌های متمرکز دقیقاً همین بود. کاربران این صرافی‌ها، مشتاقان صنعت کریپتو بودند، که بیشتر از هرچیز، غیرمتمرکز بودن و استقلال ارزهای دیجیتال جذب‌شان کرده بود. آن‌ها از نظارت سیستم‌های مالی سنتی و بانک‌ها به بلاکچین روی آورده بودند و سیستم متمرکز این صرافی‌ها، در تضاد با ماهیت و رسالت بیت‌کوین بود.

علاوه‌ بر این، صرافی‌های متمرکز ریسک فراوانی نیز در پی داشتند. درصورت هک شدن، دارایی‌های کاربران به باد می‌رفت و امکان سرقت و کلاهبرداری نیز بسیار بالا بود.

اولین صرافی غیرمتمرکز جهان

این عوامل، دست به دست هم دادند تا نسل جدیدی از صرافی‌های مبتنی بر ارز دیجیتال معرفی شود، تحت عنوان صرافی غیرمتمرکز. اولین صرافی غیرمتمرکز جهان، در سال 2014 میلادی تحت عنوان ان‌ایکس‌تی اَسِت اکسچینج (NXT Asset Exchange) راه‌اندازی شد. باوجود این‌که این صرافی، به دلیل انحصار در انجام تراکنش‌ها، صرفاً با استفاده از توکن داخلی خود تحت عنوان ان‌ایکس‌تی (NXT) پاسخگوی نیاز کاربران نبود، اما این ایده را در ذهن فعالان و نوآوران صنعت رمزنگاری انداخت که دنیا، به پلتفرم‌های غیرمتمرکز نیاز دارد.

بلاک‌نت (Blocknet)، یکی از پیشروترین پلتفرم‌ها بود که اعلام کرد برای راه‌اندازی یک سیستم واقعاً غیرمتمرکز به لحاظ سپرده‌گذاری، ارسال سفارش، انطباق سفارش و تبادل توکن‌ها آماده است. درنهایت بلاک‌دکس (Block DX) طراحی شده و شروع به کار کرد و نسل جدید صرافی‌های مبتنی بر رمزارز، شروع شدند.

نحوه کار صرافی غیر متمرکز

از نظر تئوری، هر معادله‌ای که بتوان اسم همتابه‌همتا روی آن گذاشت یک معامله غیرمتمرکز است. در صرافی‌های متمرکز، شما دارایی خود را در قالب ارز فیات یا ارز دیجیتال به حساب صرافی واریز می‌کنید و کلیه تراکنش‌ها و فعل‌وانفعالات روی بلاکچین، توسط واسط یا شخص ثالث صورت می‌گیرد. دارایی هنوز هم مال شماست، اما عملاً کنترلی روی آن ندارید.

در پلتفرم‌های غیرمتمرکز، خبری از شخص ثالث نیست. اما این‌که روند کار دقیقاً به چه ‌صورتی است، به نوع صرافی غیرمتمرکز بستگی دارد. متداول‌ترین و محبوب‌ترین نوع صرافی‌های غیرمتمرکز، آن‌هایی هستند که باقراردادهای هوشمند کار می‌کنند. این پلتفرم‌ها، سفارش‌های کاربران را با استفاده از قراردادهای هوشمند روی بلاکچین اجرا می‌کنند و در‌نتیجه، باعث می‌شوند کاربر در هیچ مرحله‌ای از تراکنش کنترل دارایی‌اش را از دست ندهد.

اگرچه تلاش‌های فعالان صنعت کریپتو بر این بوده که بتوانند پلتفرم‌ها را به نحوی توسعه دهند که به‌صورت بین بلاکچینی (Cross-Chain) نیز قابلیت فعالیت داشته باشند، اما اغلب صرافی‌های غیر متمرکز فقط با دارایی‌های یک بلاکچین کار می‌کنند.

انواع صرافی های غیرمتمرکز

نحوه عملکرد صرافی‌های غیر متمرکز متفاوت است و بر همین اساس، این پلتفرم‌ها را می‌توان به سه نوع دسته‌بندی کرد:

• بازارساز خودکار
• صرافی غیرمتمرکز دفتر سفارش
• و تجمیع‌کننده‌های صرافی‌های غیرمتمرکز

بازارساز خودکار

صرافی غیر متمرکز مدل بازارساز خودکار (Automated Market Maker) که به اختصار «AMM» نیز نامیده می‌شود، باتکیه بر قراردادهای هوشمند کار می‌کند. ایده اصلی طراحی و پیاده‌سازی این مدل، از یکی از مقالات ویتالیک بوترین (Vitalik Buterin)، هم‌بنیان‌گذار اتریوم درباره صرافی‌های غیرمتمرکز الهام گرفته شده است. بوترین در این مقاله توضیح داده بود که چگونه می‌توان از قراردادهای هوشمند برای انجام مبادلات بلاکچینی استفاده کرد.

این صرافی‌ها، پرکاربردترین پلتفرم‌های غیرمتمرکز هستند که با هدف برطرف کردن مشکل نقدینگی با استفاده از قراردادهای هوشمند راه‌اندازی شده‌اند.

در ساده‌ترین حالت، بازارسازهای خودکار، ربات‌هایی هستند که قیمت بین دو یا چند دارایی را اعلام می‌کنند. وجه تمایز این پلتفرم‌ها با مدل‌های دیگر، استفاده از استخر نقدینگی (Liquidity Pool) به جای دفتر سفارش است. زمانی‌که کاربران ارزهای دیجیتال خود را در قراردادهای هوشمند قفل می‌کنند، این استخرهای نقدینگی ایجاد می‌شوند. مجموعه‌ای متشکل از دارایی‌های دیجیتال، که این قابلیت را دارند تا توسط کاربران دیگر مورد استفاده قرار گیرند.

درواقع، کاربران این امکان را دارند تا توکن‌های خود را با دارایی‌های دیجیتال داخل استخر مبادله کنند، و قیمت این معاملات توسط الگوریتمی بر اساس نسبت توکن‌های موجود در استخر تعیین می‌شود.

استخرهای نقدینگی در مدل بازارساز خودکار

هریک از این استخرهای نقدینگی در صرافی غیر متمرکز از نوع بازارساز خودکار، از دو توکن تشکیل شده‌اند. کاربران مقدار متناسبی از هر‌یک از توکن‌ها را در این استخر‌ها سپرده‌گذاری می‌کنند و از محل کارمزد معاملاتی که در آن استخر انجام می‌شود، سود دریافت می‌کنند. فرایندی که اصطلاحاً به آن استخراج نقدینگی گفته می‌شود. مجموع نقدینگی موجود در استخرهای هر صرافی غیرمتمرکز هم ارزش کل قفل‌شده (Total Value Locked) یا «TVL» نام دارد.

در پلتفرم‌های مبتنی بر دفتر سفارش، کاربرانی که قصد خرید دارایی دارند مجبور هستند مدتی منتظر بمانند تا سفارش خرید آن‌ها، به سفارش فروش یک کاربر دیگر اتصال داده شود؛ اما در بازارسازهای خودکار، این‌طور نیست. از آن‌جا که این پلتفرم‌ها، به‌صورت خودکار و آنی قادر به اعلام قیمت به کاربر هستند، دسترسی آنی به نقدینگی فراهم است و نیاز به صبر کردن نیست.

نرخ معاملات صورت گرفته در این پلتفرم‌ها، توسط قراردادهای هوشمند تعیین می‌شود. بازارسازهای خودکار تنظیم قیمت دارایی‌های مبادله‌ای را به‌وسیله ابزارهایی تحت عنوان اوراکل بلاکچین (Blockchain Oracle) انجام می‌دهند. اوراکل‌های بلاکچین، ابزارهایی مبتنی‌بر بلاکچین هستند که اطلاعات لازم در خصوص قیمت‌گذاری را از صرافی‌ها و پلتفرم‌های دیگر جمع‌آوری کرده و در پلتفرم اعمال می‌کنند.

معایب و مزایای صرافی غیرمتمرکز از نوع بازارساز خودکار

کاربرانی که قصد خرید دارند به راحتی هرچه تمام و در آن واحد به نقدینگی دسترسی دارند و فروشندگان یا افرادی که نقدینگی را در استخر فراهم کرده‌اند (سپرده‌گذاران) نیز بدون هیچ دغدغه یا فعالیتی از کارمزد معاملات سود دریافت می‌کنند. البته این مدل نیز برخی معایب دارد. به‌عنوان مثال، درصورتی که نقدینگی کافی در استخر وجود نداشته باشد، قیمت‌گذاری دچار لغزش می‌شود.

به نحوی همان قانون عرضه و تقاضا در بازارهای سنتی است؛ زمانی‌که نقدینگی در استخر ناکافی است، درواقع عرضه کمتر است و تقاضا بیشتر، پس ممکن است خریدار قیمت بالاتری در ازای توکن پرداخت کند.

ریسک دیگری که در بازارساز خودکار وجود دارد، زیان غیردائمی (Impermanent Loss) است. این زیان زمانی اتفاق می افتد که ارزش یکی از توکن‌هایی که فرد سرمایه‌گذار در استخر سپرده‌گذاری کرده است، در بازار افزایش پیدا می‌کند. تریدرها، باتوجه به این‌که قیمت توکن در بیرون بالا است ولی قراردادهای هوشمند هنوز با قیمت پایین‌تری آن را در صرافی غیر متمرکز عرضه می‌کنند، به این صرافی‌ها هجوم می‌آورند.

توکن مورد نظر در استخر نقدینگی به شدت فروش می‌رود و به تدریج مقدار آن کاهش پیدا می‌کند. زمانی فرا می‌رسد که قیمت آن در بازارساز خودکار نیز به قیمت بازار رسیده، اما احتمالاً چیزی از آن در استخر باقی نمانده و سرمایه‌گذار دچار خسارت شده است.

اگرچه صرافی غیرمتمرکز از نوع بازارساز خودکار، بیشتر برای ارزهای دیجیتال راه‌اندازی شده است، اما قابلیت تبادل توکن‌های غیرقابل معاوضه یا ان‌اف‌تی (NFT) و سایر موارد نیز در آن‌ها وجود دارد.

صرافی غیرمتمرکز از نوع دفتر سفارش

دفتر سفارش (Order Books)، سابقه کلیه سفارش‌های بازِ خرید ‌و ‌فروش را برای هر جفت ‌ارز گرد‌آوری می‌کند. هر سفارش خرید، نشان می‌دهد که یک کاربر قصد دارد ارز دیجیتال موردنظر را به قیمت مشخصی خرید کند و سفارش فروش نیز حاکی از آن است که یک کاربر، قصد فروش دارایی موردنظر به قیمتی مشخص را دارد. فاصله بین این قیمت‌ها است که عمق دفتر سفارش و قیمت بازار در صرافی را تعیین می‌کند.

دفترهای سفارش، خود دو نوع هستند:

• دفاتر سفارش درون‌زنجیره‌ای (On-Chain Order Books)
• و دفاتر سفارش برون زنجیره‌ای (Off-Chain Order Books)

دفتر سفارش درون‌زنجیره‌ای

در برخی از پلتفرم‌های صرافی غیر متمرکز، همه‌چیز روی بلاکچین جریان دارد. کلیه سفارشات و اطلاعات مربوط به تغییرات یا لغو شدن آن‌ها در بلاکچین ثبت می‌شود، هرچند که دارایی‌های کاربران در کیف پول خودشان می‌ماند. سطح شفافیت در این پلتفرم‌ها بسیار بالا است، چون خبری از شخص ثالث برای انتقال سفارش‌ها نیست.

البته، این‌که هر تعاملی از دفتر سفارش لزوماً باید روی زنجیره بلاکچین قرار گیرد، از نظر تاریخی رواج کمتری در دیفای (DeFi) داشته است. قراردادن این حجم از اطلاعات و تعاملات روی بلاکچین، توان عملیاتی بسیار بالایی را می‌طلبد، که از توان بلاکچین‌های عادی فعلی خارج است؛ ضمن این‌که می‌تواند روی امنیت شبکه و تمرکززدایی آن نیز تاثیر منفی بگذارد. دقیقاً همان چیزی که باعث شد نمونه‌های اولیه صرافی غیرمتمرکز دفتر سفارش در شبکه اتریوم، قدرت نقد شوندگی پایین‌تر و تجربه کاربری ضعیف‌تری داشته باشند و از چرخه رقابت خارج شوند.

البته، ظهور نوآوری‌های مقیاس‌پذیرتر، مثل شبکه‌های لایه دوم، تاحدودی فرایندهای دفاتر سفارش درون‌زنجیره‌ای را تسهیل کرده‌اند.

دفتر سفارش برون‌زنجیره‌ای

آن دسته از پلتفرم‌های صرافی غیرمتمرکز که از این مدل استفاده می‌کنند، هنوز هم ماهیت غیرمتمرکز دارند ولی نسبت به دفاتر سفارش درون‌زنجیره‌ای، برخی جنبه‌هایشان نیز متمرکز است.

در این مدل، دفتر سفارش‌ها در خارج از بلاکچین میزبانی می‌شود و صرفاً تراکنش نهایی معاملات در بلاکچین تسویه می‌شوند. این رویکرد، به صرافی غیرمتمرکز کمک می‌کند تا هزینه‌ها را به شکل قابل توجهی کاهش داده، سرعت انجام فرایندها را افزایش دهد. میزبانی از دفتر سفارش‌ها در بیرون از زنجیره بلاکچین، نیاز به نظارت یک نهاد مرکزی دارد.

درواقع، با وجود این‌که سرعت بالای فرایندها در این مدل، باعث می‌شود احتمال لغزش و تغییر قیمت کاهش پیدا کند، اما نیاز به نهاد نظارتی مرکزی در تناقض با رسالت ارزهای رمزنگاری‌شده است. درهرحال، هر مدلی ممکن است مزیت‌ها و معایب خودش را داشته باشد.

تجمیع‌کننده‌های صرافی‌های غیرمتمرکز

تجمیع‌کننده‌ها (DEX Aggregators‌)، همان‌طور که از نام آن‌ها هم برمی‌آید، گردآورنده چندین پروتکل و مکانیسم برای حل مشکل نقدینگی هستند.

این مدل پلتفرم‌ها، نقدینگی را از چند صرافی غیر متمرکز جمع‌آوری کرده و احتمال لغزش و تغییر قیمت در سفارش‌های کلان را به حداقل می‌رسانند. ضمن این‌که کارمزد تبادل و قیمت توکن‌ها نیز در این صرافی‌های بهینه‌سازی می‌شود و کاربران می‌توانند در اسرع زمان معاملات خود را با بهترین قیمت به انجام برسانند.

تفاوت صرافی غیر متمرکز و متمرکز

نحوه کارکرد و انواع صرافی‌های غیرمتمرکز در بخش‌های قبل توضیح داده شد. در ادامه، به تشریح تفاوت‌های دو مدل صرافی غیرمتمرکز و متمرکز می‌پردازیم، و وجه تمایز آن‌ها. این تفاوت‌ها به ما کمک می‌کنند تا معایب و مزیت‌های هر دو مدل را درک کرده، انتخاب صحیح‌تری برای مدیریت دارایی‌های دیجیتال خود داشته باشیم.

حضانت دارایی‌ها

مهم‌ترین مبحث در بحث بلاکچین و ارزهای دیجیتال، حضانت دارایی‌ها است. اصولاً کاربران به سمت دارایی‌های دیجیتال کشیده شده‌اند، به این علت که شفاف بودن و خودحضانتی این ارزها را دوست دارند. با این ‌حساب، بسیار مهم است بدانید صرافی که انتخاب کرده‌اید، چه میزان روی دارایی‌های دیجیتال شما کنترل دارد و خودتان تا چه اندازه دست‌تان برای مدیریت آن باز است.

برای استفاده از پلتفرم‌های متمرکز، چاره‌ای جز اعتماد ندارید. درست است که بسیاری از مردم، به دلیل پشتوانه تاریخی و اعتبار حاضرند به بسیاری از صرافی‌ها اعتماد کرده و دارایی‌های خود را به آن‌ها بسپارند، صرفاً به این دلیل که حس می‌کنند این پلتفرم‌ها می‌توانند امنیت بالاتری برای دارایی‌ها تامین کنند، اما شاید شما دوست داشته باشید حضانت دارایی‌تان دست خودتان باشد.

یک صرافی غیرمتمرکز، این امکان را برای شما فراهم می‌کند تا کنترل کامل ارزهای دیجیتال‌تان را در اختیار بگیرید. این یعنی، این پلتفرم‌ها غیر امانی یا غیر حضانتی هستند. با این حال، در کنار مزیت این غیر حضانتی بودن، به این نکته هم توجه داشته باشید که کلیدهای خصوصی اکنون فقط در اختیار شما هستند و خودتان باید امنیت آن‌ها را تامین کنید.

اگر آن‌ها را از دست بدهید، فراموش‌شان کنید یا اشتباهی در معاملات مرتکب شوید، هیچ‌کس پاسخگو نخواهد بود. دیگر نمی‌توانید با پشتیبانی صرافی تماس بگیرید، شکایت کنید یا دنبال مقصر بگردید.

اعتماد

صرافی‌هایی مثل بایننس (Binance)، کوین‌بیس (Coinbase) یا اف‌تی‌ایکس (FTX)، نمونه‌هایی از صرافی‌های بزرگ متمرکز هستند که میلیون‌ها کاربر به آن‌ها اعتماد کرده و سپرده‌های دیجیتال خود را به آن‌ها سپرده‌اند. اما در روزهای اوج اف‌تی‌ایکس، چه کسی می‌توانست باور کند پشت امپراتوری عظیم سم بنکمن فراید (Sam Bankman Fried) – خالق و مدیرعامل سابق اف‌تی‌ایکس – یک طرح کلاهبرداری بزرگ باشد؟

زمانی که میلیون‌ها دلار از سرمایه‌های کاربران، با اعتماد به یک جوان سی‌ساله بسیار ساده که به نظر می‌رسید آمده تا ناجی بلاکچین و ارزهای دیجیتال باشد در پای اف‌تی‌ایکس ریخته شد، هیچ‌کس تصورش را نمی‌کرد روزی همه سرمایه‌اش بر باد برود.

بزرگ‌ترین حسن یک صرافی غیر متمرکز، این است که قرار نیست دیگر به کسی اعتماد کنید. شما برای انجام تراکنش‌ها و تبادلات خود نیاز به یک صرافی دارید. درست… اما قرار نیست همه‌ دارایی‌تان را به دست آن صرافی بسپارید.

سود و زیان

استفاده از استخرهای نقدینگی باعث شده صرافی‌های غیرمتمرکز بتوانند سیستم منظمی برای معاملات فراهم ‌کنند. با این حال همین استخرهای نقدینگی می‌توانند یک ریسک بالقوه برای سرمایه‌گذاران باشند. کاربرانی که دارایی‌های خود را به استخر نقدینگی می‌سپارند، بر‌اساس نسبت وجه واریزی به کل نقدینگی در آن استخر سهیم هستند.

زمانی‌که موعد برداشت سهم از استخر می‌رسد، سرمایه‌گذاران براساس همین نسبت سهم خود را برمی‌دارند. از طرفی، نسبت توکن‌های موجود در استخر، به مرور زمان و با انجام تراکنش‌ها تغییر پیدا می‌کند تا با قیمت بازار هماهنگ شود. درنتیجه، زمانی‌که سرمایه‌گذار قصد دارد سهم خود را از استخر برداشت کند، تعداد توکن‌هایی که ارزش کمتری دارند در این سهم بیشتر هستند و به‌عبارتی، سرمایه‌گذار ضرر می‌کند.

این ضرر، که پیش‌تر نیز به آن اشاره شد، زیان غیردائمی نام دارد و در صرافی‌های متمرکز وجود ندارد.

قوانین

یکی از بزرگ‌ترین ایرادهای صرافی‌های غیرمتمرکز که اتفاقاً باعث شده استقبال از آن‌ها نیز افزایش پیدا کند، عدم پیروی آن‌ها از چهارچوب‌های قانونی و نبود نهاد نظارتی برای کنترل آن‌ها است. مدل صرافی غیر متمرکز به‌گونه‌ای است قوانین مربوط به شناخت مشتری (KYC) و مقابله با پول‌شویی (AML) را دور می‌زند.

البته، استفاده از قراردادهای هوشمند و خودکار بودن فرایندهای معاملاتی برای کاربران عادی یک مزیت محسوب می‌شود که نگرانی از بابت مقررات ندارند. با این حال، سرمایه‌گذاران نهادی معمولاً به دلیل همین فقدان مقررات، تمایل چندانی به مشارکت در چنین صرافی‌هایی ندارند.

نقدینگی

شاید تصور عموم از لفظ استخر نقدینگی در مورد یک صرافی غیرمتمرکز این باشد که میزان نقدینگی در این استخرها زیاد است. اما اصلاً این‌طور نیست. صرافی‌های غیرمتمرکز معمولاً برخلاف صرافی‌های متمرکز که نقدینگی کلانی در اختیار دارند، ضعیف هستند. این ضعیف بودن به لحاظ نقدینگی دلایل مختلفی دارد که موارد زیر، مهم‌ترین آن‌ها هستند:

• عدم مشارکت سرمایه‌گذاران نهادی و بزرگ
• خودکار بودن معاملات
• عدم امکان معامله با ارز فیات
• و مواردی از این دست…

صرافی‌های متمرکز، معمولاً طیف گسترده‌ای از خدمات را به کاربران خود ارائه می‌دهند که وام‌دهی ارزهای دیجیتال، ایردراپ، معاملات آتی، اختیار معامله و معاملات آنی از جمله آن‌ها هستند. این در حالی است که یک صرافی غیر متمرکز، توانایی ارائه تنها بخشی از این خدمات را دارد. عمده فعالیت‌های پلتفرم‌های غیرمتمرکز به وام‌دهی و مبادله توکن‌ها اختصاص دارد.

این موضوع از یک سو و تجربه کاربری ضعیف صرافی‌های غیرمتمرکز از سوی دیگر باعث شده تا برخی از کاربران، قید حریم خصوصی را بزنند و به پلتفرم‌های متمرکز اعتماد کنند تا بتوانند از خدمات آن‌ها استفاده کنند.

مزایا و معایب صرافی غیرمتمرکز

صرافی‌های غیرمتمرکز نیز مانند هر پلتفرم مبتکرانه دیگری معایب و مزایایی دارند. مهم‌ترین معایب و مزایای این پلتفرم‌ها به شرح زیر هستند:

تنوع بالا

صرافی‌های غیرمتمرکز بهترین انتخاب برای کسانی‌اند که به دنبال توکن‌های تازه‌واردی هستند که انتظار می‌رود پیشرفت خوبی داشته باشند. تنوع بسیار بالای توکن‌ها در صرافی غیرمتمرکز به این علت است که هرکسی می‌تواند یک توکن را در یک بلاکچین ایجاد کرده، برای آن استخر نقدینگی ایجاد کند.

کاهش ریسک از دست دادن سرمایه

زمانی‌که حجم هنگفتی از دارایی‌های دیجیتال کاربران در اختیار یک صرافی متمرکز قرار می‌گیرد، بهترین هدف برای هکرها می‌شود. تعداد صرافی‌هایی که هک شده و میلیون‌ها دلار از سرمایه‌های رمزنگاری‌شده کاربران‌شان را بر باد داده‌اند کم نیست. از طرفی، احتمال این‌که سرقت صورت گیرد، یا عاملین صرافی کلاهبرداری کنند هم بالا است. بهرحال، شما اعتماد می‌کنید و سرمایه خود را در اختیار یک مجموعه قرار می‌دهید و باید انتظار هر چیزی را داشته باشید.

این قضیه، در مورد پلتفرم‌های غیرمتمرکز وجود ندارد. در صرافی غیر متمرکز، کنترل کامل دارایی‌های شما در اختیار خودتان است و ریسک کمتری آن را تهدید می‌کند.

حریم خصوصی

زمانی که یک صرافی غیرمتمرکز را برای انجام تراکنش‌های مبتنی بر رمزارز خود انتخاب کرده‌اید، کلیدهای خصوصی نزد خودتان نگهداری می‌شوند و صرافی یا هیچ شخص ثالثی کنترلی روی دارایی‌های دیجیتال شما ندارد. از طرفی، برای ثبت‌نام و استفاده از خدمات صرافی نیز نیاز نیست اطلاعات شخصی خود را در اختیار صرافی قرار دهید.

همین موارد، برای اثبات شفافیت و رعایت حریم خصوصی در پلتفرم‌های غیرمتمرکز کافی است. با این حال، در کنار مزیت حریم خصوصی، این نکته را نیز مد نظر داشته باشید که برخلاف صرافی‌های متمرکز، در صورتی که اتفاقی برای کلیدهای خصوصی افتاده یا دارایی‌هایتان سرقت یا هک شوند، صرافی هیچ مسئولیتی در قبال آن نخواهد داشت.

شمول مالی

صرافی‌های غیرمتمرکز، از آن‌جا که نیاز به شخص ثالث ندارند، نهاد نظارتی نمی‌طلبند و بی‌نام هستند (نیاز به ثبت‌نام و احراز هویت و غیره ندارند)، باعث شمول مالی در کشورهایی شده‌اند که بدون بانک یا صرافی متمرکز هستند.

در سایه این پلتفرم‌ها، هرکسی این فرصت را دارد تا در هر گوشه از این کره خاکی، با موبایلش کیف پول دیجیتال داشته باشد، ارز دیجیتال خرید و فروش کند و خدمات دریافت کند.

عدم مقیاس‌پذیری

اولین عیب صرافی‌های غیرمتمرکز این است که به لحاظ مقیاس‌پذیری دچار مشکل هستند. این پلتفرم‌ها، به بلاکچین متکی هستند و بلاکچین‌ها، در حال حاضر با محدودیت ظرفیت پردازش مواجه هستند.

شبکه بیت‌کوین قابلیت پردازش 4.6 تراکنش در ثانیه (TPS) را دارد، در حالی که این عدد برای شبکه اتریوم، به 15 تراکنش در ثانیه می‌رسد. این محدودیت باعث می‌شود تا صرافی‌های غیرمتمرکز، که با استفاده از قراردادهای هوشمند روی بلاکچین فعالیت می‌کنند، نتوانند مقیاس‌پذیر باشند.

تجربه کاربری ضعیف

رابط‌های کاربری مورد استفاده در صرافی‌های غیرمتمرکز بسیار پیچیده‌تر از پلتفرم‌های متمرکز هستند و کاربران برای این‌که بتوانند از آن‌ها استفاده کنند، نیاز به مطالعه و تحقیق دارند. خصوصاً که خود پلتفرم‌ها نیز معمولاً آموزشی در خصوص استفاده از پلتفرم ارائه نمی‌دهند. این در حالی است که گاهی یک اشتباه کوچک می‌تواند غیرقابل جبران باشد. مثلاً اگر ارز دیجیتال خود را به یک آدرس اشتباه بفرستید، نمی‌توان کاری برایش کرد.

آسیب‌پذیری قراردادهای هوشمند

قراردادهای هوشمند، هر چقدر هم که هوشمند و دقیق باشند، باز هم برنامه‌های کامپیوتری هستند و ممکن است باگ‌هایی داشته باشند. این باگ‌ها، گاهی می‌توانند خطرساز شوند و باعث آسیب‌پذیری مجموعه شوند. بسیاری از هکرها، دقیقاً از همین آسیب‌پذیری قراردادهای هوشمند استفاده کرده و دارایی‌های کاربران صرافی غیر متمرکز را به تاراج می‌برند.

معرفی بهترین صرافی های غیر متمرکز

در ادامه، 10 مورد از برترین صرافی‌های غیرمتمرکز سال 2023 میلادی را معرفی می‌کنیم. برای آشنایی با هر یک از این صرافی‌ها، نحوه عملکرد آن‌ها و خدمات و قابلیت‌هایی که دارند، می‌توانید مطلب «بهترین صرافی غیرمتمرکز» را مطالعه نمایید.

• یونی سواپ (Uniswap)
• پنکیک سواپ (PancakeSwap)
• کرو (Curve)
• سوشی سواپ (SushiSwap)
• اسپوکی سواپ (SpookySwap)
• کوئیک سواپ (QuckSwap)
• ریدیوم (Raydium)
• تریدر جو (TraderJoe)
• آسترو سواپ (AstroSwap)
• ساندی سواپ (SundaeSwap)

جمع‌بندی

صرافی‌های غیرمتمرکز برای این پا به عرصه وجود گذاشتند که پلتفرم‌های متمرکز، شرط اول بلاکچین و ارزهای دیجیتال که تمرکززدایی و حریم خصوصی بود را نادیده می‌گرفتند. استفاده از شخص ثالث برای انجام تراکنش‌ها و نظارت نهاد مرکزی، با ماهیت ارزهای دیجیتال در تضاد است و همین، زمینه‌ساز ظهور نسل جدیدی از پلتفرم‌ها شد تحت عنوان صرافی غیرمتمرکز.

این صرافی‌ها، در قیاس‌پذیری، نوع حضانت دارایی‌ها، قوانین و گزینه‌های معاملاتی و موارد دیگر، تفاوت‌هایی با صرافی‌های متمرکز دارند که باعث شده نسبت به این صرافی‌ها، مزایا و معایب خود را داشته باشند. برخی از کاربران، به دلیل حریم خصوصی صرافی غیرمتمرکز را ترجیح می‌دهند و برخی دیگر، مثل سرمایه‌گذاران نهادی، پلتفرم‌های متمرکز را انتخاب می‌کنند.