صرافی یونی سواپ (Uniswap) اصلی‌ترین صرافی غیرمتمرکز بر روی شبکه بلاکچین است. در این مطلب در مورد یونی سواپ، تاریخچه و ویژگی‌های آن صحبت خواهد شد.
اکثریت قریب به اتفاق معاملات رمزارزها در صرافی‌های متمرکز مانند کوین بیس یا بایننس انجام می‌گیرند. این پلتفرم‌ها توسط یک مرجع واحد (یعنی شرکت گرداننده صرافی) اداره گردیده و کاربران خود را ملزم به سپرده گذاری زیر نظر خود می‌سازند. در این پلتفرم‌ها از یک سیستم سنتی مبتنی بر دفتر سفارش‌های به‌منظور تسهیل معاملات استفاده می‌گردد.
معامله مبتنی بر دفتر سفارش‌ها به این معناست که سفارش‌های خریدوفروش به همراه مقدار کل هر سفارش در یک لیست ثبت می‌گردند. مقدار سفارش‌های خریدوفروش آزاد برای یک دارایی تحت عنوان «عمق بازار» شناخته می‌شود. برای انجام یک معامله تجاری موفق با استفاده از این سیستم، بایستی به‌ازای هر سفارش خرید، در سمت دیگر دفتر سفارش‌ها، یک سفارش فروش با همان میزان و ارزش دارایی وجود داشته باشد و بالعکس.
برای مثال، اگر قرار باشد شما یک واحد بیت‌کوین (BTC) را با ارزش ۳۳ هزار دلار در یک صرافی متمرکز به فروش برسانید، باید منتظر یک خریدار در سمت دیگر دفتر سفارش‌ها باشید که بخواهد همان میزان یا میزان بیشتری بیت‌کوین را با قیمت مشابه خریداری کند.
مشکل اصلی این نوع سیستم، نقدینگی است که در بحث ما به عمق و تعداد سفارش‌های موجود در دفتر سفارش‌ها در واحد زمان اطلاق می‌شود. زمانی که نقدینگی پایین باشد، معامله‌گران ممکن است نتوانند سفارش‌های خرید یا فروش خود را با سفارشی متناظر جبران کنند.
به‌عبارت‌دیگر، نقدینگی را می‌توان به این صورت تعریف کرد: فرض کنید در یک بازار خیابانی، یک دکه مواد غذایی دارید. زمانی که بازار پر از دکه‌داران و فروشندگان کالا و همچنین خریداران این محصولات باشد، آن بازار را می‌توان بازاری سیال نامید. درحالی‌که وقتی بازار خلوت است و تنها خریداران و فروشندگان کمی در آن حضور دارند، به آن بازار محدود گفته می‌شود.
یونی سواپ چیست؟
یونی سواپ یک صرافی کاملاً متفاوت با آنچه گفتیم قلمداد می‌شود. این صرافی کاملاً غیرمتمرکز است؛ به این معنا که صاحب و گرداننده آن یک شخص یا شرکت واحد نبوده و نیز از مدل معاملاتی نسبتاً جدیدی به نام پروتکل نقدینگی خودکار استفاده می‌کند. در ادامه به توضیح بیشتر این مدل خواهیم پرداخت.
پلتفرم یونی سواپ در سال ۲۰۱۸ بر روی شبکه بلاکچین اتریوم (ETH) تأسیس گردید. اتریوم به‌عنوان دومین پروژه عظیم رمزارز جهان از نظر ارزش بازار به حساب آمده و به همین خاطر با پلتفرم یونی سواپ با تمامی توکن‌های ERC-20 و زیرساخت‌هایی مانند خدمات کیف پول ارز دیجیتال از قبیل MetaMask و MyEtherWallet سازگاری دارد.
به‌علاوه، یونی سواپ کاملاً متن‌باز است. به عبارتی هر فردی می‌تواند رونوشت کد آن را برای ساخت صرافی‌های غیرمتمرکز خود به کار ببرد. یونی سواپ حتی این امکان را برای کاربران خود فراهم آورده که توکن‌ها را به صورت رایگان در لیست صرافی قرار دهند. این در حالی است که صرافی‌های متمرکز عادی سودمحور بوده و کارمزد بالایی را برای اضافه کردن سکه‌های جدید از کاربران دریافت می‌کنند. این موضوع به‌خودی‌خود یکی از تفاوت‌های چشمگیر میان این دو نوع صرافی به شمار می‌رود.
ازآنجایی‌که یونی سواپ یک صرافی غیرمتمرکز (DEX) است، بنابراین کاربران آن می‌توانند بر روی وجوه خود کنترل و نظارت دائم داشته باشند. این امر برخلاف روند کار صرافی‌های متمرکز است که در آن معامله‌گران بایستی به‌منظور ثبت سفارش‌های خود در یک پایگاه‌داده داخلی، کلیدهای خصوصی خود را در اختیار سیستم قرار دهند. در عوض در یونی سواپ این سفارش‌های بر روی شبکه بلاکچین انجام می‌گیرند که موجب صرفه‌جویی در وقت و هزینه‌ها خواهد شد. یونی سواپ با حفظ امنیت کلیدهای خصوصی برای کاربران، خطر ازدست‌دادن دارایی‌ها به دنبال هک شدن صرافی را از میان برمی‌دارد.
یونی سواپ چگونه کار می‌کند؟
یونی سواپ دارای دو قرارداد هوشمند است: یکی قرارداد مبادله‌ای و دیگری قرارداد کارخانه‌ای. این قراردادها برنامه‌های کامپیوتری خودکاری هستند که به‌منظور انجام عملکردهای خاص در شرایط معین طراحی شده‌اند. در این مثال، قرارداد هوشمند کارخانه‌ای به‌منظور افزودن توکن‌های جدید به پلتفرم به‌کاررفته و قرارداد مبادله‌ای موجب تسهیل فرآیند سواپ ارزی یا مبادله توکن‌ها می‌گردد. در نسخه به‌روزرسانی شدن پلتفرم یونی سواپ v.2 تمامی توکن‌های مبتنی بر ERC-20 می‌توانند با یکدیگر معاوضه (سواپ) گردند.
پروتکل نقدینگی خودکار
همان‌طور که در ابتدای این مقاله گفتیم، یونی سواپ مشکل نقدینگی صرافی‌های متمرکز را از طریق یک پروتکل نقدینگی خودکار رفع‌ورجوع می‌کند. این صرافی با ترغیب معامله‌گران خود، آن‌ها را به تأمین‌کنندگان نقدینگی (LPها) مبدل می‌سازد؛ به‌این‌ترتیب کاربران یونی سواپ پول‌های خود را در استخری گردآورده و بودجه‌ای برای انجام معاملات صورت‌گرفته در این پلتفرم فراهم می‌آورند. هر توکن لیست شده استخر مخصوص به خود را دارد که کاربران می‌توانند در آن مشارکت ورزیده و قیمت هر توکن نیز از طریق الگوریتمی ریاضی و توسط کامپیوتر محاسبه می‌شود.
به‌موجب این سیستم، دیگر نیازی نیست خریدار یا فروشنده برای تکمیل یک معامله منتظر طرف مقابل بمانند. در عوض، می‌توانند هر معامله‌ای را در لحظه و با قیمت از پیش تعیین شده انجام دهند. البته به شرطی که نقدینگی کافی در استخر موردنظر وجود داشته باشد.
هر تأمین‌کننده نقدینگی در ازای گذاشتن سهم خود یک توکن دریافت می‌کند که نماد سهم مشارکت در استخر است. برای مثال، اگر میزان مشارکت شما در یک استخر نقدینگی ۱۰۰۰۰ دلار بوده و استخر در مجموع ۱۰۰۰۰۰ دلار ارزش داشته باشد، توکنی به‌ازای ۱۰ درصد استخر دریافت خواهید کرد. این توکن به‌ازای سهمی از کارمزد معاملات قابل بازخرید نیز خواهد بود. یونی سواپ به‌ازای هر معامله انجام‌گرفته در این پلتفرم، از کاربران خود کارمزدی ثابت دریافت نموده و به طور خودکار آن را به ذخایر نقدینگی ارسال می‌کند.
هر زمان که یک تأمین‌کننده نقدینگی تصمیم به خروج از بازار بگیرد، به نسبت سهام خود در استخر، کسری از کارمزد کل را دریافت خواهد داشت. سپس توکنی که به تأمین‌کنندگان داده شده و بیانگر سهم متعلق به آن‌هاست، حذف می‌گردد.
قیمت توکن چگونه تعیین می‌شود؟
یکی از عناصر مهم دیگر در این سیستم، نحوه تعیین قیمت هر توکن است. برخلاف سیستم دفتر سفارش‌های که در آن قیمت هر دارایی بر مبنای بالاترین قیمت خریدار و پایین‌ترین قیمت فروشنده تعیین می‌شود، یونی سواپ از یک سیستم بازار ساز خودکار بهره جسته است. این متد جایگزین برای تنظیم قیمت دارایی بر مبنای عرضه و تقاضای آن، از یک معادله ریاضی با کارکرد طولانی‌مدت استفاده نموده و از طریق افزایش و کاهش قیمت توکن بر اساس نسبت تعداد سکه‌های موجود در استخر موردنظر عمل می‌کند.
شایان‌ذکر است که هرگاه فردی یک توکن ERC-20 جدید را به یونی سواپ می‌افزاید، به‌منظور ایجاد استخر نقدینگی ملزم به واردکردن مقداری مشخص از توکن ERC-20 منتخب خود و همچنین مقداری برابر از یک توکن ERC-20 دیگر خواهد بود.
آربیتراژ
معامله‌گران آربیتراژ جزئی حیاتی از اکوسیستم یونی سواپ به شمار می‌آیند. این‌ها معامله‌گرانی هستند که تخصصشان یافتن اختلاف قیمت در میان چندین صرافی و استفاده از این اختلاف‌ها به سود خود است. برای مثال اگر بیت‌کوین در صرافی کراکن با قیمت ۳۵۵۰۰ دلار و در صرافی بایننس با قیمت ۳۵۴۵۰ دلار معامله می‌شود، می‌توان با خرید بیت‌کوین در بایننس و فروش آن در کراکن به‌راحتی به سود دست‌یافت. انجام این قبیل معاملات در حجم بالا می‌تواند سود قابل‌توجهی را با ریسک نسبتاً پایین عاید شما کند.
به دنبال انجام معاملات بزرگ که موجب ایجاد عدم تعادل در استخر و کاهش یا افزایش قیمت‌ها می‌شوند، توکن‌ها ممکن است زیر قیمت یا با قیمتی بالاتر از میانگین ارزش خود به فروش برسند. در واقع آنچه معامله گران آربیتراژ در یونی سواپ انجام می‌دهند این است که این توکن‌ها را پیدا کرده و از طریق معامله این توکن‌ها برای خود سودآوری می‌کنند. این معامله گران تا زمانی که قیمت توکن مجدداً در تعادل با قیمت صرافی‌های دیگر قرار گیرد و سود بیشتری از آن عاید نشود به این کار ادامه می‌دهند. این ارتباط هماهنگ میان سیستم بازار ساز و معامله گران آربیتراژ عاملی است که قیمت توکن‌های یونی سواپ را هم تراز با بقیه بازار نگه می‌دارد.
توکن UNI یونی سواپ
توکن بومی یونی سواپ یا UNI به‌عنوان یک توکن حاکمیتی (Governance) شناخته می‌شود. این امر به دارندگان این توکن‌ها این حق را اعطا می‌کند که در خصوص توسعه و تغییرات جدید پلتفرم از جمله نحوه توزیع توکن‌های ضرب شده در میان جامعه و توسعه دهندگان و نیز تغییرات ساختار کارمزد اعمال رأی نمایند. توکن UNI نخست در سپتامبر ۲۰۲۰ به‌عنوان راهکاری برای جلوگیری از مهاجرت کاربران به پلتفرم صرافی غیرمتمرکز SushiSwap که جزو رقبای یونی سواپ به شمار می‌آید شکل گرفت. یک ماه پیش از آغاز به کار توکن‌های UNI، سوشی سواپ (که خود یک فورک یونی سواپ است) کاربران یونی سواپ را به‌سوی تخصیص مجدد وجوه خود در پلتفرم جدید فراخواند و به‌ازای این کار به آن‌ها وعده توکن‌های SUSHI را داد. سوشی نوع جدیدی از توکن به شمار می‌رفت که برای کاربران حق حاکمیت بر پروتکل جدید و نیز درصدی از کارمزد کل تراکنش‌های انجام شده در پلتفرم را محفوظ می‌داشت.
یونی سواپ این عمل را با ایجاد یک میلیارد توکن UNI پاسخ داد و بر آن شد که ۱۵۰ میلیون از این توکن‌ها را در میان افرادی که از پلتفرم یونی سواپ استفاده می‌کنند، توزیع نماید. هر فرد ۴۰۰ توکن UNI دریافت نمود که در آن زمان ارزشی بیش از ۱۰۰۰ دلار داشت.
منبع: Coindesk
