بازارساز خودکار (AMM) چیست و چه کاربردی دارد؟

بازارساز خودکار (AMM) به چه چیزهایی گفته می‌شود؟

بازارساز خودکار (AMM)، بازارهای مبادلاتی بدون مرکزیت می‌باشند که مبادلات آن به‌وسیله قراردادهای هوشمند انجام می‌شود نه توسط دیگران. بازارساز خودکار (AMM) به مجموعه‌ای از بازارهای بدون مرکزیت اطلاق می‌شود که برای قیمت‌گذاری توکن‌ها مبتنی بر فرمولاسیون‌های ریاضی است. درست مانند هر بازار مبادلاتی دیگری جفت‌های ارزی متفاوتی در این بازار وجود دارد. اما دیگر خبری از سفارش‌های خرید و فروش نیست و معامله‌گران نیازی به پیدا کردن کسی برای فروش سکه‌های خود ندارند. در عوض قراردادهای هوشمند نقش بازارساز را در بازارهای مبادلاتی بر عهده می‌گیرند.

این مفهوم شباهت زیادی به خدمات مربوط به مبادله سریعی چون ShapeShift و Changelly دارد؛ اما تفاوت اصلی بازارساز خودکار (AMM) در این است که منابع شرکت‌ها با استفاده از قراردادهای هوشمند در استخرهای نقدینگی اندوخته می‌شود. استخر نقدینگی شامل سرمایه‌هایی است که در جفت‌های تجاری به کار برده می‌شود. درصد نسبی هر یک از توکن‌های موجود در استخر همان عاملی است که قیمت تئوری دارایی را مشخص می‌کند. اولین بازارساز خودکار (AMM) با نام Bancor در سال ۲۰۱۷ راه‌اندازی شد؛ اما معروف‌ترین پلتفرم در دنیای امروز Uniswap، Curve، Kyber و Balancer است.

مزایا بازارساز خودکار (AMM)

بازارساز خودکار (AMM)، یک مدل جدید از تجارت ارزهای رمزنگاری شده است که به طور خاص در صرافی‌های غیرمتمرکز مانند اتریوم استفاده می‌شود. بازارساز خودکار از قوانین ریاضیاتی برای تعیین قیمت‌ها و میزان تجارت استفاده می‌کند و بدون واسطه و تحت نظارت بلاک چین عمل می‌کند. در زیر مزایای بازارساز خودکار را می‌توان برشمرد:

غیر متمرکزی

بازارساز خودکار در شبکه‌های بلاکچین متمرکز به جای صرافی‌های متمرکز عمل می‌کند. این به کاربران امکان می‌دهد کنترل کاملی بر دارایی‌های خود داشته باشند و به طور مستقیم و بدون واسطه تجارت کنند. این مزیت امنیت بالا، کاهش ریسک نقض امنیتی و عدم وابستگی به صرافی‌ها را در پی دارد.

نبود کارمزد توسط واسطه

بازارساز خودکار بدون واسطه است و نیازی به میانجیگر برای انجام معاملات ندارد. این به کاربران این امکان را می‌دهد تا کارمزد‌های ناعادلانه و پنهانی که معمولاً توسط صرافی‌ها ایجاد می‌شود را از بین ببرند. علاوه بر این، برای انجام معاملات بازارساز خودکار، معمولاً کارمزد‌های کمتری در مقایسه با صرافی‌های متمرکز دریافت می‌شود.

پایداری قیمت

یکی از ویژگی‌های مهم بازارساز خودکار، پایداری قیمت است. به جای استفاده از قیمت‌های تعیین شده توسط خریداران و فروشندگان، بازارساز خودکار از الگوریتم‌های ریاضی برای تعیین قیمت‌ها استفاده می‌کند. AMM از الگوریتم‌های ریاضی استفاده می‌کند تا قیمت‌ها را تعیین کند. این الگوریتم‌ها بر اساس معادلات ریاضی و قوانین مشخص عمل می‌کنند و بدون تأثیر تقاضا و عرضه تغییرات قیمت را محاسبه می‌کنند. این باعث می‌شود که قیمت‌ها به صورت پایدار و پیوسته تغییر کنند.

در AMM، تأثیر معاملات بزرگ بر قیمت به حداقل می‌رسد. این به این دلیل است که بازارساز خودکار با استفاده از الگوریتم‌های ریاضی عمل می‌کند و بر اساس حجم معاملات، نسبت‌های قیمتی را تغییر می‌دهد. این باعث می‌شود که قیمت پایدار باقی بماند و تأثیر معاملات بزرگ کمتر شود. همچنین AMM به لطف ماهیت بلاکچین و قابل مشاهده بودن تمام معاملات، شفافیت بالایی در تعیین قیمت دارد. تمام معاملات، قیمت‌ها و حجم‌ها به صورت علنی در بلاکچین ثبت می‌شوند و همه کاربران می‌توانند آنها را مشاهده کنند. این باعث می‌شود که هرگونه تقلب یا دخل و تصرف در تعیین قیمت کاهش یابد.

عملکرد مستقل از حجم معاملات

یکی از مزیت‌های بازارساز خودکار این است که عملکرد آن به حجم معاملات وابسته نیست. در صرافی‌های متمرکز، حجم معاملات بالا می‌تواند منجر به کاهش سرعت اجرا و افزایش هزینه‌ها شود. با استفاده از بازارساز خودکار، عملکرد و سرعت اجرا بر اساس الگوریتم‌های ریاضی تعیین می‌شود و این مشکل را حل می‌کند.

مشارکت همگانی

بازارساز خودکار به تمام کاربران امکان می‌دهد تا به عنوان بازارساز عمل کنند و در فرآیند تعیین قیمت و تسهیل معاملات شرکت کنند. این باعث می‌شود که کاربران بتوانند با وارد شدن به معاملات، به آب و هوای بازار و افزایش نقدینگی کمک کنند و در نتیجه، نتایج بهتری برای همه داشته باشند.

پذیرش و سهولت

به لطف ساختار ساده و مدیریت آسان بازارساز خودکار، راه‌اندازی صرافی‌های جدید و ایجاد بازارهای جدید بسیار ساده است. این امر به کمک سازمان‌ها و توسعه‌دهندگان جدید در ایجاد بسترهای مبتنی بر بلاکچین کمک می‌کند و امکان دسترسی برای عموم مردم را فراهم می‌کند.

شفافیت

بازارسازی خودکار با استفاده از بازارساز خودکار منجر به افزایش شفافیت معاملات می‌شود. تمام معاملات، قیمت‌ها و حجم‌ها به صورت عمومی در بلاکچین قابل مشاهده هستند، که امکان بررسی صحت و عدم تغییرات ناخواسته را برای کاربران فراهم می‌کند.

معایب بازارساز خودکار (AMM)

اگرچه بازارساز خودکار (AMM) مزایای بسیاری دارد، اما نیز معایبی نیز وجود دارد. در زیر تعدادی از معایب بازارساز خودکار را ذکر می‌کنیم

کمبود عمق بازار: بازارساز خودکار در مقایسه با صرافی‌های سنتی کمبود عمق بازار دارد. به دلیل استفاده از الگوریتم‌های ریاضی برای تعیین قیمت‌ها، حجم معاملات بزرگتری برای تحقق تغییر قیمت مورد نیاز است. این ممکن است منجر به انحصار قیمت و افزایش هزینه و زمان اجرا برای معامله‌گران با حجم بزرگ شود.

تأخیر در اجرا: همچنین، بازارساز خودکار ممکن است باعث تأخیر در اجرای معاملات شود. زمانی که حجم معاملات بالاست، این الگوریتم‌های ریاضی نیاز دارند تا تغییرات قیمت را محاسبه کنند و ممکن است زمان بر باشد. این موضوع می‌تواند برای معامله‌گران با حجم بزرگ، از جمله تجارت‌کنندگان فرکانس بالا، مزاحمتی باشد.

حساسیت به انحصار قیمت: با توجه به کمبود عمق بازار و استفاده از الگوریتم‌های ریاضی، بازارساز خودکار به انحصار قیمت حساس است. اگر یک معامله‌گر با حجم بزرگ قصد داشته باشد قیمت را تغییر دهد، ممکن است باعث افزایش قیمت و تأثیر گذاری بر سایر معامله‌گران شود.

عدم تطابق با بازارهای سنتی: بازارساز خودکار از مکانیزم قیمت‌گذاری متفاوتی نسبت به بازارهای سنتی استفاده می‌کند. در AMM، قیمت‌ها بر اساس نسبت تقاضا و عرضه و بر اساس الگوریتم‌های ریاضی تعیین می‌شوند. این باعث می‌شود که تغییرات قیمت در AMM به طور مستقل از عوامل دیگر صورت بگیرد. این عدم تطابق ممکن است برای معامله‌گران عادی که عموماً به قیمت‌های تطبیقی و انعکاس واقعی بازار نیاز دارند، مشکل ساز شود.

همچنین بازارساز خودکار در مقایسه با بازارهای سنتی معمولاً به حجم معاملات و عمق بازار کمتری دسترسی دارد. این به دلیل استفاده از الگوریتم‌های ریاضی و کمبود عمق بازار است. در حالی که در بازارهای سنتی معامله‌گران به حجم معاملات بزرگتری دسترسی دارند و می‌توانند به راحتی با تغییر قیمت تعامل کنند. همچنین AMM معمولاً تغییرات قیمت سریع‌تری نسبت به بازارهای سنتی دارد. این به دلیل نحوه عملکرد الگوریتم‌های ریاضی است که قیمت‌ها را تعیین می‌کنند. در نتیجه، ممکن است برخی معامله‌گران با نیاز به استفاده از قیمت‌های پایدار و تطبیقی بازار، با مشکلاتی در AMM مواجه شوند.

هزینه‌های تراکنش: بازارساز خودکار ممکن است با هزینه‌های تراکنش بالا همراه باشد. برخی از پروتکل‌های AMM مبالغ بالایی را برای انجام تراکنش در بلاکچین مورد نیاز دارند. این مسئله ممکن است برای معامله‌گرانی که به تعداد زیادی از تراکنشات نیاز دارند یا با حجم بالای معاملات روبرو هستند، هزینه‌های قابل توجهی را به همراه داشته باشد.

پرخطر بودن در بازارهای با حجم کم: در بازارهای با حجم کم، AMM ممکن است به دلیل کمبود عمق بازار و عدم وجود معامله‌گران ثابت، به مشکلاتی برخورد کند. در این شرایط، قیمت‌ها می‌توانند به راحتی تحت تأثیر معاملات کوچک تغییر کنند و باعث تقلاب‌های ناگهانی شوند. این می‌تواند بازار را غیرپایدار کرده و خطراتی را برای معامله‌گران ایجاد کند.

عدم امکان اجرای سفارشات خارج از مدل AMM: در بازارساز خودکار، قیمت‌ها توسط الگوریتم‌ها تعیین می‌شوند و تغییرات قیمت بر اساس حجم معاملات اتفاق می‌افتد. به همین دلیل، امکان اجرای سفارشات خارج از مدل AMM، مانند سفارشات با حجم بالا یا با شرایط ویژه، محدود می‌شود. این می‌تواند محدودیت‌هایی را برای معامله‌گران با نیازهای خاص ایجاد کند.

بازارساز خودکار به چه دلیل وجود دارند؟

نقدکردن سرمایه در بازارساز خودکار (AMM) به‌مراتب ساده‌تر و ارزان‌تر است. بازارساز خودکار در حقیقت تلاشی برای هماهنگی با محدودیت‌های قراردادهای هوشمند بلاک‌چین به خصوص اتریوم است. قبل از روی کار آمدن بازارساز های خودکار بازارهای بدون مرکزیتی مانند EtherDelta یا 0x که بر پایه اتریوم ایجاد شده بودند، از مکانیزم کلاسیکی برای ثبت سفارش‌ها استفاده می‌کردند.

با‌ این‌ وجود بازارساز های خودکار با مشکلاتی در زمینه نقدینگی و نقد کردن روبه‌رو بودند؛ چرا‌که ثبت هر سفارش مستلزم صرف هزینه قابل توجهی برای انرژی و زمان زیادی برای تأیید بلاک است و پیش از اینکه موجی از سفارش‌ها بلاک‌چین را به‌طور کامل در‌بر بگیرند، فقط تعداد محدودی تراکنش در این مدت امکان‌پذیر است.

این موضوع تا حد زیادی برای بازارسازان و تأمین‌کنندگان نقدینگی برای ثبت سفارش مشکل‌آفرین بوده است. معمولاً بازارسازی نیازمند متعادل‌سازی سفارش خرید و فروش بر مبنای آخرین قیمت‌هاست، حتی اگر این سفارش‌ها موفقیت‌آمیز نیز نباشند. هنگامی که ثبت هر سفارش مستلزم صرف زمان و هزینه قابل توجهی است، این امکان نیز وجود دارد که میزان ضرر بیشتر از سودی است که در ازای اختلاف قیمت‌ها در پی خواهد بود. اختلاف قیمت‌ها درواقع به تفاوت بین بالاترین قیمت خرید و پایین‌ترین قیمت فروش اطلاق می‌شود.

بازارساز خودکار تأمین نقدینگی را به بهای کمتر و به سادگی هرچه تمام‌تر امکان‌پذیر کرده‌اند. این پروسه به شکلی کاملاً خودکار انجام می‌شود. حتی کاربران متوسط نیز در پروسه نقدینگی همکاری خواهند داشت. این در حالی است که چنین کاری در بازارهای مالی سنتی به دانش تخصصی قابل‌توجهی نیاز دارد.

قراردادهای هوشمند چگونه مبادلات انجام‌شده در بازارساز خودکار را به‌صورت خودکار انجام می‌دهند؟

 فرمول‌های ریاضی قیمت یک توکن مشخص را تعیین می‌کند. کاربران زمانی‌که در یکی از بازارساز خودکار اقدام به مبادله کنند، درواقع با استخر نقدینگی وارد تعامل می‌شوند. در پس پرده و هنگامی که کاربر با استفاده از قرارداد هوشمند اجرای معامله‌ای را امکان‌پذیر می‌کند، قرارداد توکن‌هایی مانند ETH را به استخر نقدینگی ارسال می‌کند. در ادامه یک فرمول ریاضی تصمیم می‌گیرد که چه تعداد از توکن‌های جفت مقابل که به عنوان مثال Dai است، باید به کاربر اعطا شود.

ساده‌ترین و کاربردی‌ترین فرمول موجود حاصل ضرب X در Y است که برابر با K خواهد بود. X و Y در این معادله نشان‌دهنده میزان هریک از توکن‌های موجود در استخر است و K نیز یک مقدار ثابت از‌پیش‌تعیین‌شده‌است. این معادله هذلولی را به تصویر می‌کشد؛ شکلی هندسی که در بالاترین حد، در‌عین‌حال هم به صفر نزدیک است و هم به بی‌نهایت، اما هرگز به هیچ‌یک از این دو نمی‌رسد.

در هر معامله‌ای اندکی افت نیز وجود دارد؛ اما حجم معاملات تا چه اندازه روی قیمت نهایی خرید و فروش توکن تأثیرگذار خواهد بود؟ شکل هذلولی نشان می‌دهد که میزان افت در حالتی که حجم سفارش‌ها پایین است، کاهش پیدا می‌کند؛ اما با افزایش حجم سفارش‌ها میزان افت نیز افزایش پیدا می‌کند. صرافی Uniswap به دلیل استفاده از این فرمول ساده از محبوبیت زیادی برخوردار است؛ اما دیگر پلتفرم‌ها از معادله‌های پیچیده‌ای برای تعیین میزان کاهش در قیمت‌ها استفاده می‌کنند.

چطور باید از بازارساز خودکار استفاده کنیم؟

والت خود را متصل و تراکنش‌ها را تأیید کنید. استفاده از پروتکل بازارساز خودکار بسیار ساده است. کاربران به سایت پروتکل یا دیگر فرانت اندهای موجود مراجعه کرده، والت دیفای Defi خود را به پروتکل متصل و دارایی موردنظر را برای خرید و فروش انتخاب و روی کلمه Swap کلیک کنید. درنهایت تایید تراکنش در والت انجام می‌شود.

تأمین نقدینگی شباهت زیادی به معامله دارد. پس از اتصال والت کاربران به بخش تأمین‌کننده نقدینگی مراجعه و نحوه مشارکت خود را در استخر انتخاب می‌کنند. در اکثر پروتکل‌ها کاربران باید هر دو نوع دارایی را در اختیار داشته باشند. پس از تأیید تراکنش کاربران توکنی را دریافت می‌کنند که نشان‌دهنده سهم مالکیت آن‌ها از استخر نقدینگی است. این امکان وجود دارد که سهم در‌نظر‌گرفته‌شده برای فرد دیگر ارسال شود یا مجدداً برای خرید توکنی استفاده شود. از این گذشته این سهم برای پرداخت کارمزدهای انباشته‌شده نیز به کار می‌رود.

بازارساز خودکار (AMM) و بیت کوین

بازارساز خودکار (AMM) و بیت کوین ارتباط تنگاتنگی با یکدیگر دارند. در زیر به برخی جوانب مرتبط با این ارتباط اشاره می‌کنیم:

معامله‌گری بیت کوین در بازارساز خودکار (AMM): بازارهای سازگار با بیت کوین (BTC) با استفاده از AMM وجود دارند. این نوع بازارها به معامله‌گران امکان می‌دهند تا بیت کوین خود را با توکن‌های دیگری مانند توکن‌های DeFi معامله کنند. معامله‌گران در AMM می‌توانند بیت کوین خود را برای تبدیل به توکن‌های دیگر و یا برعکس، توکن‌های دیگر را برای تبدیل به بیت کوین استفاده کنند.

ایجاد لیکوئیدیته: بازارسازی خودکار در AMM می‌تواند به ایجاد لیکوئیدیته در بازار بیت کوین کمک کند. با افزایش عددی از افرادی که توکن‌های خود را به عنوان لیکوئیدیته در این بازارها وارد می‌کنند، امکان انجام معاملات بیت کوین با ارزهای دیگر برای معامله‌گران فراهم می‌شود. این عمل باعث کاهش انحصار قیمت و بهبود قابلیت دسترسی به بازار برای معامله‌گران می‌شود.

معامله‌های راحت‌تر و سریعتر: با استفاده از بازارساز خودکار (AMM)، معامله‌گران می‌توانند به راحتی و بدون نیاز به تأیید واسطه‌گران تجارت کنند. این باعث می‌شود تا معاملات بیت کوین سریع‌تر و به صورت مستقیم انجام شود. همچنین، بازارساز خودکار (AMM) ممکن است هزینه‌های تراکنش کمتری را نسبت به صرافی‌های مرکزی ایجاد کند.

چرا بازارساز خودکار تا این اندازه محبوب شده‌اند؟

بدون مرکزیت‌بودن و بی‌نیاز از مجوز بودن: بازارساز خودکار دو نمونه از مهم‌ترین بهینه‌سازی‌های این حوزه به شمار می‌رود. بازارساز خودکار بی‌شک تا همین لحظه نیز در مسیر پذیرش صرافی‌ها و بازارهای بدون مرکزیت بزرگ‌ترین مانع موجود را از میان برداشته است. این مانع، نقدینگی بوده است. بدون این مشکل مزایای طبیعی حاصل از صرافی‌های بدون مرکزیت به‌خوبی جلوه می‌کند.

برخلاف صرافی‌های دارای مرکزیت سنتی، خبری از واسطه‌ای که از مشارکت افراد و پروژه‌های متفاوت جلوگیری کند، نیست. پروتکل‌های بازارساز خودکار بی‌نیاز از اخذ مجوز هستند. به‌این‌ترتیب کاربر برای استفاده از آن‌ها نیازی به ایجاد حساب کاربری و پشت سر گذاشتن مراحل متعدد برای تعیین هویت ندارد. آدرس والت تنها اطلاعاتی است که برای برقراری ارتباط با پروتکل به آن نیاز خواهید داشت.

صرافی های غیر متمرکز یا DEX‌ ها از نظر پروژه‌ها نیز راهکار بسیار خوبی برای معرفی توکن‌های جدید به بازار هستند. هیچ فهرستی برای تعیین کارمزدها در نظر گرفته نشده است و محدودیتی برای پذیرش نیز وجود ندارد. به‌این‌ترتیب هر کسی این امکان را خواهد داشت که استخر نقدینگی را برای هر توکنی ایجاد کند.

ایجاد دموکراسی در تأمین نقدینگی به این معناست که هواداران پروژه‌ها و دارندگان ارز به‌سادگی قادر به ایجاد بازار نقدینگی برای توکن‌های جدید هستند و هیچ نیازی به کمک گرفتن از بازارسازهای اختصاصی نیز نخواهد بود. درنهایت معمولاً AMM صرافی‌های بدون مرکزیت رابط کاربری ساده‌ای دارند؛ چراکه نیازی به استفاده از گزینه‌های پیچیده و پیشرفته یا نمودارهای قیمت در بخش داشبورد نرم‌افزار نیست.

خطرات و محدودیت‌های استفاده از بازارساز خودکار

باگ‌ها، قیمت‌گذاری نامناسب و ضررهای موقتی: بازارسازها در کنار ویژگی‌های مثبت، خطرات و محدودیت‌های متعددی را نیز به همراه دارند. تا همین لحظه نیز هک و نقاط ضعف روی بازارهایی مانند Uniswap و Balancer تاثیرگذار خواهد بود. دارایی بسیاری از تأمین‌کنندگان نقدینگی به سرقت رفته است. دلیل این رویداد نیز پیچیدگی بیش‌از‌حد قراردادهای هوشمند است. از سوی دیگر معامله‌گران استراتژی‌های خود را در معرض دید عموم قرار می‌دهند و همین موضوع سبب شده امکان سوءاستفاده از این استراتژی‌ها امکان‌پذیر شود.

بازارساز خودکار بدون نیاز به شیوه ثبت سفارش سنتی وجود نخواهند داشت؛ چراکه برای معامله بلافاصله در دو بازار به وجود این بازارها نیاز خواهد بود. فرمول‌های ریاضی نیز برخلاف آراستگی ظاهری به‌درستی احساسات موجود را در بازار نمایش نمی‌دهد. حضور معامله‌گرانی که بلافاصله در دو بازار خرید و فروش می‌کنند، برای اصلاح قیمت‌های دارایی دربازارساز خودکار ضروری هستند که همین موضوع منجر به ضررهای موقت در بسیاری از پلتفرم‌ها می‌شود.

در یک کلام معامله‌گرانی که بلافاصله در هر دو بازار خرید و فروش می‌کنند با متعادل‌سازی قیمت‌ها به سود می‌رسند. این سود از تامین‌ نقدینگی به دست می‌آید. اگر قیمت‌ها بیش‌از‌اندازه در یک جهت مشخص پیش‌روی کنند، تامین‌کنندگان نقدینگی با وجود کارمزدی که برای معامله دریافت می‌کنند، متحمل خسارت می‌شوند. این خسارت موقت است؛ چراکه قیمت‌ها همواره در خلاف جهت نیز حرکت خواهند کرد؛ اما در عمل همواره شاهد چنین رویدادی نخواهیم بود. با وجود اینکه بهینه‌سازی‌هایی انجام شده است؛ اما همچنان حجم و میزان نقدینگی بازارساز خودکار در مقایسه با بزرگ‌ترین بازارهای مرکزی چندان قابل‌توجه نیست.