قرارداد هوشمند (Smart Contract) چیست؟
قرارداد هوشمند (Smart Contract) به معنای قراردادی است که برب اساس تکنولوژی بلاکچین ایجاد می‌شود. در واقع، یک قرارداد هوشمند یک برنامه رایانه‌ای است که تعیین شرایط و قوانینی را برای انجام تعاملات و معاملات بین طرفین تعیین می‌کند. این برنامه روی بلاکچین اجرا می‌شود و هرگونه تغییری که در آن ایجاد شود، برای همه اعضای شبکه قابل مشاهده است. معمولاً قراردادهای هوشمند بر پلتفرم بلاکچین اتریوم (Ethereum) پیاده‌سازی می‌شوند، اما می‌توانند بر روی سایر بلاکچین‌ها نیز توسعه یابند. زبان برنامه‌نویسی معروف برای توسعه قراردادهای هوشمند در بلاکچین اتریوم زبان Solidity است.
مزایای قراردادهای هوشمند شامل شفافیت بالا، اعتماد بیشتر، خودکارسازی فرایندها و کاهش واسطه‌ها است. این قراردادها توسط طرفین قرارداد وقتی ایجاد و امضا می‌شوند که شرایط تعامل مشخص شده باشد. هرگونه تغییر در قرارداد هوشمند باید با توافق طرفین و تأیید شبکه بلاکچین صورت گیرد. مثال‌هایی از کاربردهای قراردادهای هوشمند شامل معاملات مالی، انتقال دارایی‌ها، مبادله‌ی رمزارزها، راه‌اندازی پروژه‌های توکن‌سازی، ساخت بازی‌های بر پایه بلاکچین و حتی برنامه‌های اجتماعی هستند.
مثال ساده ای برای قرارداد هوشمند
قبل از مطرح کردن موضوع قرارداد هوشمند به ذکر مثالی می‌پردازیم. تصور کنید می‌خواهید خانه‌ای را به فروش برسانید. این پروسه بسیار خسته‌کننده و پیچیده است که کاغذبازی‌های بسیاری را در بر دارد. باید با افراد و شرکت‌های متفاوتی ارتباط برقرار کنید و مهارت‌های متفاوتی نیز داشته باشید. به همین دلیل اکثریت فروشندگان خانه به دنبال یافتن آژانسی هستند که تمام کاغذبازی‌ها را انجام دهد، بازار مناسب را برای ملک پیدا کند و هنگام مذاکرات نیز به عنوان واسطه وارد عمل شود و کار را تا انتها دنبال کند.
علاوه بر این آژانس مورد نظر خدمات تضمینی را نیز در اختیار مشتریان قرار می‌دهد که در چنین معاملاتی بسیار سودمند خواهدبود. چراکه غالبا وجهی که در این معاملات رد و بدل می‌شود نسبتا زیاد است و اعتماد به فردی که با او وارد معامله می‌شوید نیز کار ساده‌ای نخواهدبود. از این گذشته پس از انجام موفقیت‌آمیز معامله، مامورانی که از سمت خریدار و فروشنده وارد عمل شده‌اند نیز درصدی از ارزش ملک را به عنوان کمیسیون عقد قرارداد دریافت می‌کنند. به این ترتیب فروشنده مبلغ قابل‌توجهی را در این معامله از دست خواهدداد.
در چنین شرایطی قراردادهای هوشمند بسیار مفید واقع می‌شوند و به کلی انقلابی را در تمام صنعت ایجاد می‌کنند. به این ترتیب تمام این پروسه با زحمت کمتری انجام می‌شود. شاید مهم‌ترین خاصیت این قراردادها حل مسئله اعتماد باشد. قراردادهای هوشمند بر اساس قاعده «اگر – پس» عمل می‌کنند و این بدان معنا است که تنها زمانی مالکیت خانه از خریدار به فروشنده منتقل می‌شود که وجه توافق شده در سیستم واریز شود.
این قراردادها خدمات تضمینی را نیز در بر می‌گیرند. به این معنی که وجه معامله و سند مالکیت ملک هر دو در سیستم ذخیره می‌شوند و در یک زمان به خریدار و فروشنده تحویل داده خواهندشد. علاوه بر این تراکنش‌ها زیر نظر است و از سوی صدها نفر تایید می‌شود. به این ترتیب انجام بدون عیب‌ونقص معامله نیز تضمین می‌شود. با توجه به اینکه مسئله اعتماد دیگر مطرح نیست، نیازی به حضور افراد واسطه نیز نخواهدبود. این امکان نیز وجود دارد که تمام اقداماتی که از سوی مشاور املاک انجام می‌شود نیز از قبل در قرارداد هوشمند ذخیره‌سازی شود. این در حالی است که تا حد زیادی از اتلاف هزینه‌های خریدار و فروشنده نیز کاسته می‌شود.
این تنها مثال کوچکی از کاربردهای قراردادهای هوشمند است. این امکان وجود دارد که قراردادهای هوشمند برای تسریع مبادلات پول، ملک و هر کالای ارزشمند دیگری به کار گرفته شوند. این معاملات شفاف هستند؛ نیازی به مداخله افراد واسطه نیست و مسئله اعتماد بین طرفین به کلی از میان برداشته می‌شود. کدهای موجود در قراردادهای هوشمند تمامی شرایط و ضوابط مورد نظر طرفین را دربرمی‌گیرد. اطلاعات مربوط به تراکنش‌ها در بلاک چین ذخیره می‌شود، بلاک چین دفتر کار توزیع شده، عمومی و بدون مرکزیت است.
مزایای قرارداد هوشمند
خودکارسازی:
قراردادهای هوشمند به صورت خودکار اجرا می‌شوند و نیازی به واسطه‌گران مرکزی برای انجام تراکنش‌ها ندارند. این باعث کاهش هزینه‌ها و زمان مورد نیاز برای انجام معاملات می‌شود و فرایندها را سریع‌تر و کارآمدتر می‌کند.
شفافیت:
قراردادهای هوشمند بر روی بلاکچین ذخیره می‌شوند و تمامی تراکنش‌ها و تغییرات در قرارداد قابل مشاهده است. این امر شفافیت بالایی را در معاملات و تراکنش‌ها فراهم می‌کند و اطمینان از صحت و عدم تغییر قوانین و شرایط قرارداد را برای طرفین فراهم می‌کند.
اعتماد بیشتر:
اجرای قراردادهای هوشمند بر اساس قوانین کد نوشته شده در برنامه رایانه‌ای صورت می‌گیرد و هیچ تغییری در آن بدون توافق طرفین امکان‌پذیر نیست. این باعث ایجاد اعتماد بیشتر در معاملات و تعاملات بین طرفین می‌شود، زیرا هر دو طرف قادر به اطمینان از اجرای صحیح قرارداد هستند.
کاهش واسطه‌ها:
قراردادهای هوشمند امکان برقراری معاملات مستقیم بین طرفین را فراهم می‌کنند و نیازی به واسطه‌گران سنتی مانند بانک‌ها یا سازمان‌های حاکمیتی نیست. این باعث کاهش هزینه‌ها و وابستگی به واسطه‌گران می‌شود و به طرفین امکان می‌دهد مستقیماً با یکدیگر تعامل داشته باشند.
معایب قرارداد هوشمند
قراردادهای هوشمند تکنولوژی بسیار جوان و نوپایی به شمار می‌رود. علی‌رغم وعده‌های این قراردادها، آنها همچنان در معرض مشکلاتی قرار دارند. به عنوان مثال کدهایی که قراردادهای هوشمند را ایجاد می‌کند باید بی‌نقص بوده و عاری از هر مشکلی باشد. این امر منجر به بروز خطاهایی می‌شود. برخی از مواقع کلاه‌بردارها از چنین اشکالاتی سوء‌استفاده می‌کنند. این درست همان اتفاقی است که در جریان هک DAO روی داد. به این ترتیب تنها با یک اشتباه ساده در کدنویسی تمام پولی که در قرارداد هوشمند گنجانده شده‌است به سرقت خواهدرفت.
علاوه بر این، جدید بودن این تکنولوژی سوالات متعددی را مطرح می‌کند. دولت چگونه می‌خواهد در خصوص این قراردادها قانون‌گذاری کند؟ چطور باید برای این قراردادها مالیات تعیین کرد؟ اگر قرارداد، توافق مورد نظر را عملی نکند یا اتفاق پیش‌بینی‌نشده‌ای روی دهد چه اتفاقی می‌افتد؟ در قراردادهای سنتی امکان طرح دعوی در دادگاه‌ها وجود داشت، اما شبکه بلاک چین تحت هر شرایطی قرارداد را عملی می‌کند و تنها قانون نیز «قانون کدها» است.
از این گذشته بسیاری از مشکلات موجود تنها به این دلیل وجود دارند که قراردادهای هوشمند تکنولوژی بسیار نوپا هستند. اما با وجود وعده‌های مطرح شده این تکنولوژی قطعا در طول زمان تکمیل می‌شود. بی‌شک قراردادهای هوشمند به بخش جدانشدنی از جامعه تبدیل خواهندشد.
قرارداد هوشمند چگونه کار می‌کند؟
به زبان ساده قراردادهای هوشمند شباهت زیادی به ماشین‌های فروش خودکار دارند. چراکه کافی است مبلغ مشخصی رمزارز را در قرارداد هوشمند بیندازید و به صورت کاملا تضمینی گواهی‌نامه رانندگی، حق مالکیت منزل یا هر کالا یا خدمات دیگری را در حساب کاربری خود دریافت کنید. نه تنها تمام قوانین و جریمه‌های موجود از قبل در قراردادهای هوشمند تعیین شده‌اند، بلکه به وسیله این قراردادها نیز به اجرا گذاشته می‌شوند. در اینجا یک توضیح مختصر از نحوه کار قراردادهای هوشمند در بلاکچین آورده ایم:
1. برنامه‌ریزی قرارداد: قبل از اجرای یک قرارداد هوشمند، برنامه‌ریزی مربوط به آن انجام می‌شود. قوانین، شرایط و عملکرد قرارداد با استفاده از زبان‌های برنامه‌نویسی مانند Solidity برنامه‌نویسی می‌شوند.
2. ایجاد قرارداد: پس از برنامه‌ریزی، قرارداد هوشمند در بلاکچین ایجاد می‌شود. این فرایند معمولاً با استفاده از یک زبان برنامه‌نویسی خاص برای بلاکچین مربوطه، مانند Ethereum، صورت می‌گیرد.
3. اجرای قرارداد: هرگاه یک تراکنش مرتبط با قرارداد هوشمند ارسال شود، بلاکچین شروع به اجرای قرارداد می‌کند. این به معنای این است که برنامه‌های کد شده در قرارداد بر روی تمام نودهای موجود در شبکه بلاکچین اجرا می‌شوند.
4. تأیید تراکنش: بعد از اجرای قرارداد هوشمند، تراکنش مربوطه باید توسط شبکه بلاکچین تأیید شود. اعضای شبکه بلاکچین با استفاده از الگوریتم‌های مختلف، مانند Proof of Work یا Proof of Stake، تراکنش را تأیید می‌کنند و در بلاکچین ثبت می‌شود.
5. اجرای شرط‌ها و عملیات: قرارداد هوشمند با اجرای شرط‌ها و عملیات مربوطه، دارایی‌ها را به طور خودکار و بر اساس شرایط تعیین شده در قرارداد، منتقل می‌کند. به عنوان مثال، اگر قرارداد هوشمند برای فروش یک محصول باشد، وقتی مبلغ مورد نیاز پرداخت شود، محصول به طرف خریدار منتقل می‌شود.
6. ثبت تاریخچه و تغییرات: تمام تراکنش‌ها و تغییرات انجام شده در قرارداد هوشمند در بلاکچین ثبت می‌شوند. این به معنای این است که همه اعضای شبکه قادر به مشاهده تاریخچه کامل قرارداد هستند و تغییراتی که در آن اعمال شده‌اند را می‌توانند بررسی کنند.
7. قرارداد هوشمند بسیار قابل توسعه است و می‌تواند به منظور انجام عملیات متعدد و پیچیده‌تری برنامه‌ریزی شود. به عنوان مثال، قراردادهای هوشمند قادر به انجام عملیات مالی پیچیده مانند تقسیم سهام، پرداخت حق بیمه، تسویه بین‌المللی و بسیاری از عملیات دیگر هستند.
8. بررسی قابلیت اجرا: یکی از مزایای قراردادهای هوشمند این است که قبل از اجرای واقعی قرارداد، می‌توان قابلیت اجرای آن را بررسی کرد. با استفاده از شبیه‌سازی و تست‌های صحت، می‌توان عملکرد قرارداد هوشمند را ارزیابی کرده و اطمینان حاصل کرد که قرارداد به درستی عمل می‌کند.
9. توافق و تغییرات: در صورتی که طرفین قرارداد تمایل به تغییر شرایط یا شرط‌ها داشته باشند، باید توافقی در مورد تغییرات صورت گیرد. این تغییرات باید با توافق طرفین و با توجه به قوانین و قرارداد اصلی اجرا شوند. قرارداد هوشمند می‌تواند مکانیزمی برای انجام این تغییرات فراهم کند.
10. پایان قرارداد: زمانی که شرایط و شرط‌های مقرر در قرارداد هوشمند به پایان برسند، قرارداد به طور خودکار و بدون نیاز به دخالت افراد، منقضی می‌شود. این باعث اطمینان می‌دهد که هیچ طرفی نمی‌تواند بعداً شرایط قرارداد را تغییر دهد یا تحت هرگونه شرایطی قرارداد را برقرار نگه دارد.
تفاوت قرارداد هوشمند با قرارداد سنتی
1. قابل برنامه‌ریزی: قراردادهای هوشمند از طریق کدهای قابل برنامه‌ریزی در بلاکچین عمل می‌کنند و تمام شرایط و شرط‌ها به طور خودکار و بدون نیاز به دخالت انسانی اجرا می‌شوند. در حالی که در قراردادهای سنتی، نیاز به دخالت انسانی و تفسیر و اجرای دستی شرایط وجود دارد.
2. اتکا به فناوری بلاکچین: قراردادهای هوشمند از فناوری بلاکچین بهره می‌برند و تمام تراکنش‌ها و تغییرات در قراردادها در بلاکچین ثبت و تأیید می‌شوند. در قراردادهای سنتی، تکنولوژی بلاکچین به این صورت استفاده نمی‌شود و ثبت تراکنش‌ها و تغییرات به صورت متمرکز و معمولاً در دفاتر و سیستم‌های متمرکز انجام می‌شود.
3. شفافیت و امنیت: قراردادهای هوشمند بر اساس بلاکچین عمل می‌کنند که شفافیت بالا و امنیت بیشتری را ارائه می‌دهد. تمامی تراکنش‌ها و تغییرات قابل مشاهده هستند و نمی‌توان به سادگی آنها را تغییر داد یا تحت هرگونه شرایطی قرارداد را تغییر داد. در قراردادهای سنتی، شفافیت کمتر و امنیت پایین‌تری وجود دارد و امکان تغییر و تحریف تراکنش‌ها وجود دارد.
4. خودکارسازی: قراردادهای هوشمند قابلیت خودکارسازی را دارند، به این معنی که شرایط و شرط‌های قرارداد به صورت برنامه‌ریزی شده و بدون نیاز به دخالت انسانی اجرا می‌شوند. در مقابل، در قراردادهای سنتی، نیاز به تفسیر و اجرای دستی شرایط وجود دارد. قراردادهای هوشمند با استفاده از کدهای برنامه‌ریزی قابل اجرا در بلاکچین، شرایط قرارداد را به صورت خودکار و بر اساس الگوریتم‌های مشخصی اجرا می‌کنند. این به معنی آن است که اگر شرایط مورد نظر در قرارداد برقرار شود، عملیات مشخصی به طور خودکار انجام می‌شود بدون نیاز به دخالت انسانی.
5. از بین بردن واسطه‌گری: قراردادهای هوشمند به طور مستقیم بین طرفین قرارداد انجام می‌شوند و نیازی به واسطه‌گری اشخاص سوم ندارد. این باعث کاهش هزینه‌ها و زمان مورد نیاز برای تراکنش‌ها می‌شود.
6. غیرقابل انکاری: تمامی تراکنش‌ها و تغییرات در قراردادهای هوشمند در بلاکچین ثبت می‌شوند و قابلیت تغییر و تحریف آنها بسیار کم است. این باعث ایجاد یک سابقه قابل اعتماد و قابل اثبات برای تراکنش‌ها می‌شود.
7. اجرای خودکار شرایط: در قراردادهای هوشمند، شرایط و شرط‌های قرارداد به صورت برنامه‌ریزی شده و خودکار اجرا می‌شوند. بدین ترتیب، در صورت برقراری شرایط مورد نظر، عملیات مشخصی انجام می‌شود بدون نیاز به دخالت انسانی. در قراردادهای سنتی، نیاز به تفسیر و اجرای دستی شرایط وجود دارد.
8. قابل برنامه‌ریزی زمانی: با استفاده از قراردادهای هوشمند، می‌توان زمانبندی خاصی برای انجام شرایط قرارداد تعیین کرد. به عنوان مثال، می‌توان برنامه‌ریزی کرد که در تاریخ خاصی اجرای یک عملیات خاص را آغاز کند. در قراردادهای سنتی، نیاز به تعامل و تفاوت زمانی بین طرفین قرارداد وجود دارد.
9. انتقال دارایی سریع و مستقیم: در قراردادهای هوشمند، با استفاده از بلاکچین و تکنولوژی آن، انتقال دارایی‌ها به صورت مستقیم و بدون واسطه انجام می‌شود. بلاکچین به عنوان یک دفتر رکورد عمومی و قابل تغییر ناپذیر عمل می‌کند که تمام تراکنش‌ها و تغییرات در دارایی‌ها در آن ثبت می‌شوند. این باعث می‌شود که انتقال دارایی‌ها به صورت فوری و بدون نیاز به تأیید واسطه‌ای انجام شود.
10. خوداعتماد: با توجه به شفافیت و امنیت بالای قراردادهای هوشمند، طرفین می‌توانند به طور مستقل و بدون نیاز به اعتماد کامل به یکدیگر، به قرارداد پایبند باشند. این امر می‌تواند ارتباطات تجاری را ساده‌تر و اعتماد ساز باشد.
11. ضمانت و عدم تغییر ناخواسته: به علت ثبات و عدم قابلیت تغییر در قراردادهای هوشمند، طرفین مطمئن هستند که شرایط قرارداد تا زمانی که برنامه‌ریزی شده، تغییر نخواهد کرد. این باعث ایجاد اعتماد بیشتر در روابط تجاری می‌شود.
12. مقابله با خطاهای انسانی: قراردادهای هوشمند با حذف نیاز به دخالت انسانی در اجرای شرایط قرارداد، خطاهای انسانی را کاهش می‌دهند. به این ترتیب، امکان بروز اشتباهات یا تفسیرهای نادرست از شرایط وجود دارد.
کاربرد قرارداد هوشمند
قرارداد هوشمند یکی از فناوری‌های جدید بلاکچین است که به وسیله آن، امکان انجام تعاملات مالی و غیرمالی بین افراد بدون واسطه و مستقیم فراهم شده است. قرارداد هوشمند به عنوان یک برنامه کاربردی در بلاکچین، قابلیت اجرای خودکار توافقات و پرداخت‌های مالی را دارا می‌باشد. در این قرارداد، همه شرایط توافقی بین طرفین برنامه‌نویسی شده و بلاکچین آن را تایید می‌کند. به این ترتیب، امنیت و شفافیت بالاتری در تعاملات اجرا می‌شود و احتمال وقوع خطاهای انسانی در اجرای تعاملات کاهش می‌یابد. استفاده از قرارداد هوشمند در انجام تعاملات مالی، قراردادهای بیشتری را در بلاکچین فعال می‌کند و باعث تسهیل در انجام تعاملات می‌شود. قراردادهای هوشمند از کاربردهای گسترده‌ای در انواع صنایع و زمینه‌های مختلف دارند. در زیر به برخی از کاربردهای قراردادهای هوشمند اشاره می‌کنیم:
1. قرارداد هوشمند در ارزهای دیجیتال
قراردادهای هوشمند می‌توانند در حوزه ارزهای دیجیتال مورد استفاده قرار گیرند و به عنوان یک ابزار برای تنظیم تراکنش‌های این ارزها عمل کنند. برخی از کاربردهای قراردادهای هوشمند در این حوزه شامل تعریف شرایط و قوانین تبادل ارزها، پرداخت حقوق و کارمزد به کاربران، تعیین محدودیت‌هایی برای تبادلات و حفظ امنیت تراکنش‌ها می‌شود. به عنوان مثال، یک قرارداد هوشمند می‌تواند با تعیین مقداری از یک ارز دیجیتال، هزینه‌ای را بابت یک خدمات مشخص پرداخت کند و بعد از انجام خدمات، هزینه را به حساب فرد مورد نظر پرداخت کند. به همین دلیل، استفاده از قراردادهای هوشمند در حوزه ارزهای دیجیتال، می‌تواند مزایای زیادی را برای کاربران و شرکت‌های مرتبط با این صنعت فراهم کند. قراردادهای هوشمند برای ارزهای دیجیتال کاربردهای فراوانی دارند. در زیر به برخی از این کاربردها اشاره می‌کنیم:
انتقال و تبادل
با استفاده از قراردادهای هوشمند، امکان انتقال و تبادل ارزهای دیجیتال بین افراد بدون نیاز به واسطه و مراکز مالی میسر می‌شود. این امر باعث سرعت بالا، کاهش هزینه‌ها و افزایش امنیت در عملیات تبادل ارزهای دیجیتال می‌شود.
صرافی های ارزهای دیجیتال
قراردادهای هوشمند می‌توانند در ساختار صرافی های ارزهای دیجیتال استفاده شوند. آنها می‌توانند فرآیند تطبیق خریداران و فروشندگان را بر اساس شرایط و قیمت تعیین شده به صورت خودکار و شفاف انجام دهند.
ایجاد توکن‌های قابل معامله
با استفاده از قراردادهای هوشمند، می‌توان توکن‌های قابل معامله با قوانین و شرایط خاصی را ایجاد کرد. این توکن‌ها می‌توانند در انواع پروژه‌ها و شبکه‌های بلاکچین مورد استفاده قرار گیرند و امکان معامله و انتقال آنها را فراهم کنند.
عرضه اولیه سکه (ICO)
قراردادهای هوشمند به عنوان ابزاری برای برگزاری عرضه اولیه سکه (ICO) مورد استفاده قرار می‌گیرند. در یک عرضه اولیه سکه ICO، توکن‌های جدیدی به عنوان نماینده‌ای از ارز دیجیتالی جدید صادر می‌شود و قراردادهای هوشمند می‌توانند فرایند صدور، توزیع و مدیریت این توکن‌ها را به صورت خودکار انجام دهند.
2. تجارت الکترونیک و تامین زنجیره تأمین:
قراردادهای هوشمند می‌توانند در سامانه‌های تجارت الکترونیک و زنجیره تأمین برای ثبت و اجرای خودکار قراردادها، پیگیری مراحل تولید و توزیع محصولات، ردیابی کیفیت و امکان انتقال دارایی‌ها مورد استفاده قرار گیرند.
3. املاک و مستغلات:
با استفاده از قراردادهای هوشمند، می‌توان قراردادهای خرید و فروش، اجاره و رهن مستغلات را به صورت شفاف و بدون نیاز به واسطه‌گری اجرا کرد. این کاربرد می‌تواند به کاهش هزینه‌ها و زمان مورد نیاز برای معاملات مربوط به املاک کمک کند.
4. بیمه:
در صنعت بیمه، قراردادهای هوشمند می‌توانند استفاده شوند تا شرایط و پوشش‌های بیمه را به صورت خودکار اجرا کنند و در صورت بروز حوادث، تعویض و خسارات را پرداخت کنند.
5. رای‌گیری الکترونیکی:
قراردادهای هوشمند در رای‌گیری الکترونیکی کاربردهای متنوعی دارند. در زیر به برخی از این کاربردها اشاره می‌کنیم:
انتخابات الکترونیکی: قراردادهای هوشمند می‌توانند در فرایند انتخابات الکترونیکی استفاده شوند. آنها می‌توانند امنیت و شفافیت را در فرایند رای‌گیری ارتقاء دهند و به صورت خودکار شمارش آراء، تأیید هویت رای‌دهنده و اعلام نتایج را انجام دهند.
رای‌گیری هوشمند: قراردادهای هوشمند می‌توانند در رای‌گیری هوشمند برای تصمیم‌گیری در مورد مسائل مختلف مورد استفاده قرار گیرند. آنها می‌توانند شرایط رای‌گیری را تعیین کرده و به صورت خودکار تأیید و ثبت آراء را انجام دهند.
رای‌گیری بلاکچین: قراردادهای هوشمند می‌توانند در سیستم‌های رای‌گیری بلاکچینی استفاده شوند. در این سیستم‌ها، رای‌ها به صورت ضمنی در بلاکچین ثبت می‌شوند و قراردادهای هوشمند می‌توانند فرایند اعتبارسنجی و شمارش آراء را به صورت خودکار انجام دهند.
رای‌گیری مبتنی بر هویت دیجیتال: با استفاده از قراردادهای هوشمند، می‌توان رای‌گیری مبتنی بر هویت دیجیتال را پیاده سازی کرد. در این سیستم، هویت رای‌دهنده توسط قرارداد هوشمند تأیید می‌شود و فرایند رای‌گیری را می‌توان بدون نیاز به هویت فیزیکی رای‌دهنده صورت داد.
6. مالی و اعتباری:
قراردادهای هوشمند می‌توانند در صنعت مالی و اعتباری استفاده شوند. مثلاً می‌توانند برای اجرای خودکار تراکنش‌های مالی، انتقال وام‌ها، اجرای قراردادهای اعتباری و مدیریت سیستم‌های پرداخت استفاده شوند.
7. هوش مصنوعی و اینترنت اشیا:
قراردادهای هوشمند می‌توانند در ارتباط با تکنولوژی‌های هوش مصنوعی و اینترنت اشیا (IoT) استفاده شوند. مثلاً می‌توانند برای اجرای خودکار قراردادهای اینترنت اشیا، مدیریت دستگاه‌های هوشمند، ارسال و دریافت داده‌ها و ایجاد تعامل بین دستگاه‌ها استفاده شوند.
8. حقوق مالکیت فکری:
قراردادهای هوشمند می‌توانند در ثبت و مدیریت حقوق مالکیت فکری مانند اختراعات، علامت‌های تجاری و حق نشر استفاده شوند. این قراردادها می‌توانند مالکیت، استفاده و انتقال حقوق مالکیت فکری را به صورت خودکار و شفاف مدیریت کنند.
9. امنیت و احراز هویت:
قراردادهای هوشمند می‌توانند در سیستم‌های امنیتی و احراز هویت استفاده شوند. مثلاً می‌توانند در احراز هویت کاربران، رمزنگاری اطلاعات، مدیریت دسترسی و ایجاد سیستم‌های اعتبارسنجی مورد استفاده قرار گیرند.
اتکای متقابل در قرارداد هوشمند
قرارداد هوشمند به تنهایی به عملکرد خود ادامه می‌دهد؛ اما این امکان نیز وجود دارد که این قرارداد را در کنار دیگر قراردادهای هوشمند نیز به کار برد. این امکان وجود دارد که این قراردادها به گونه‌ای تنظیم شوند که کاملا به یکدیگر متصل باشند. به عنوان مثال تکمیل موفقیت‌آمیز هر یک از قراردادها منجر به آغاز قرارداد دیگر می‌شود و این چرخه به فعالیت خود ادامه می‌دهد. روی کاغذ تمام سیستم‌ها و سازمان‌ها این امکان را دارند که تمام عملکردهای خود را با قراردادهای هوشمند عملی کنند. می‌توان گفت که تا حدودی این قراردادهای هوشمند در بسیاری از سیستم‌های برپایه رمزارز به کار گرفته شده‌است. در این موارد قوانین از پیش‌تعیین شده‌اند و به همین دلیل شبکه به خودی‌خود به صورت ناشناس و مستقل به عملکرد خود ادامه می‌دهد.
عوامل داخلی قرارداد هوشمند
سه عنصر اساسی درونی در قراردادهای هوشمند جای گرفته‌اند که از آنها با عنوان Object یاد می‌شود. این اجزا عبارت هستند از امضای طرفینی که در قرارداد هوشمند حضور دارند. آنها با امضای دیجیتالی با شرایط و توافقات موجود موافقت می‌کنند.
دومین عنصر موجود در این قراردادها موضوع توافق است. این احتمال وجود دارد که این موضوع نیز در مفاد قرارداد هوشمند گنجانده شود. به همین ترتیب قراردادهای هوشمند باید دسترسی سریع و مستقیمی به عناصر داخلی قرارداد داشته باشد. حتی با این وجود که قراردادهای هوشمند اولین بار در سال ۱۹۹۶ معرفی شدند نیز گویا توسعه ایده اولیه به همین دلیل به تعویق افتاد. این مسئله تنها زمانی برطرف شد که اولین رمزارز در سال ۲۰۰۹ معرفی شد.
در نهایت هر قرارداد هوشمندی شرایط و ضوابط متفاوتی را در خود جای داده‌است. این شرایط باید از نظر ریاضی و به طور کامل تشریح شده باشند. برای درج این شرایط از زبان برنامه‌نویسی استفاده می‌شود که مناسب با فضای قراردادهای هوشمند است. این امر شامل تمام مقتضیاتی می‌شود که از طرفین قرارداد انتظار می‌رود. قوانین، پاداش‌ها و جرایم نیز همگی در همین بخش گنجانده می‌شوند.
محیط قرارداد هوشمند
به منظور اجرای درست و بقا، این قراردادهای هوشمند باید در یک محیط مناسب به اجرا گذاشته شوند. اول از همه محیط باید قابلیت پشتیبانی از کلیدهای عمومی رمزنگاری‌شده را داشته باشد. این کلید کاربران را قادر می‌سازد که با استفاده کدهای رمزنگاری‌شده انحصاری خود قراردادها را امضا کنند. این دقیقا همان سیستمی است که از سوی اکثریت غالب حاضر در فضای رمزارز به کار گرفته می‌شود.
دوما قراردادهای هوشمند به پایگاه اطلاعاتی بدون مرکزیت و عمومی نیاز دارند که مورد اعتماد تمام طرفین حاضر در قرارداد باشد. این پایگاه اطلاعاتی نیز به صورت کاملا خودکار عمل می‌کند. علاوه بر این تمام محیط نیز برای اجرای قراردادهای هوشمند باید بدون مرکزیت باشد. بلاک چین‌ها، به خصوص بلاک چین اتریوم، فضای فوق‌العاده‌ای برای عقد قراردادهای هوشمند هستند.
در نهایت، منبع اطلاعات دیجیتالی مورد استفاده در عقد قرارداد هوشمند باید کاملا قابل اعتماد باشد. این منابع باید دارای گواهی SSL بوده و HTTPS باشند و به دیگر پروتکل‌های امنیت ارتباطات نیز متصل باشند. چنین پروتکل‌هایی امروزه در سطح بسیار گسترده در نرم‌افزارهای امروزی به کار گرفته می‌شوند.
آنچه قرارداد هوشمند در اختیار شما می‌گذارند
استقلال: قراردادهای هوشمند نیاز به حضور افراد واسطه را برای تسریع معاملات به کلی از میان برداشته‌است. به این ترتیب شما به طور کامل کنترل معاملات را در اختیار دارید.
اعتماد: هیچ‌کس قادر نخواهدبود هیچ‌یک از اسناد شما را به سرقت ببرد. هیچ سندی نیز مفقود نمی‌شود. چراکه تمام آنها در یک دفتر کار توزیع شده به ایمن‌ترین شکل ممکن ذخیره شده‌اند. علاوه بر این نیازی نیست که به افرادی که با آنها وارد معامله می‌شوید اعتماد کنید یا از آنها انتظار داشته باشید که به شما اعتماد کنند؛ چراکه سیستم بدون جانب‌داری قراردادهای هوشمند به کلی جایگزین مسئله اعتماد شده‌است.
صرفه‌جویی: با استفاده از قراردادهای هوشمند، دیگر نیازی به استفاده از خدمات دفاتر اسناد رسمی، آژانس‌های املاک، مشاوران و دیگر واسطه‌ها نیست. به این ترتیب تا حد زیادی هزینه‌هایی را که برای استفاده از این خدمات پرداخته می‌شود نیز به کلی از میان برداشته‌است.
امنیت: اگر قراردادهای هوشمند به خوبی پیاده‌سازی شوند، هک کردن آنها بسیار دشوار خواهدبود. علاوه بر این یک محیط مناسب برای قراردادهای هوشمند تا حد زیادی با رمزنگاری‌های پیچیده ایمن می‌شود و همین امر امنیت اسناد شما را تامین می‌کند.
کارایی: با وجود قرارداد هوشمند تا حد زیادی از اتلاف زمان شما جلوگیری می‌شود. غالبا این زمان صرف انجام کاغذبازی‌های متداول برای ارسال یا دریافت اسناد به مکانی خاص می‌شود.
چه کسی قرارداد هوشمند را ایجاد کرد؟
قرارداد هوشمند نخستین بار توسط نیک سزابو Nick Szabo دانشمند علوم کامپیوتر و رمزنگار برجسته در سال ۱۹۹۶ معرفی شد. سزابو طی چند سال روی مفهوم قراردادهای هوشمند کار کرد و نسخه‌های متعددی از آن را نیز منتشر کرد. او در این نسخه مفهوم مورد نظر خود را توصیف کرده و قراردادهای قانونی را برای انجام معاملات بین افراد ناشناس در فضای اینترنتی امکان‌پذیر کرد.
با این وجود استفاده از این قراردادها تا سال ۲۰۰۹ و زمانی که بیت کوین و بلاک چین از آن به عنوان نخستین رمزارز معرفی شد، امکان‌پذیر نبود. بیت کوین (BTC) و بلاک چین فضای مناسبی را برای اعمال قراردادهای هوشمند ایجاد کردند. جالب است بدانید که نیک سزابو مکانیزمی را برای یک ارز دیجیتال بدون مرکزیت به نام بیت گلد Bit Gold نیز در سال ۱۹۹۸ طراحی کرده بود. هرگز از این ارز رونمایی نشد، اما این ارز ۱۰ سال قبل از معرفی بیت کوین بسیاری از ویژگی‌ها و قابلیت‌های بیت کوین را دارا بود. این روزها قرارداد هوشمند غالبا در کنار رمزارزها به کار گرفته می‌شوند. علاوه بر این منصفانه است بگوییم که این دو بدون حضور دیگری قادر به ادامه بقای خود نخواهندبود. پروتکل‌های بدون مرکزیت رمزارز درواقع قراردادهای هوشمندی است که بدون مرکزیت، ایمن و کدگذاری شده‌است. امروزه این قراردادها در سطح گسترده‌ای و در شبکه‌های رمزارز به کار گرفته می‌شوند و به یکی از اجزای همیشگی و مهم اتریوم تبدیل شده‌اند.
